Skírnir - 01.04.1989, Page 221

SKÍRNIR
ÞEGAR ORÐ TRUFLA
215
Og dauðinn á leik, Tindur ryður úr sér og færir fólk í líkklæðin hvít á
meðan Grímur er innlyksa á heimili óvinarins Sigurðar Sigurðarsonar.
Tortímingin sýnist allsráðandi.
Hvar er fólkið hans? Hann grefur. Hérna var þeirra hús. Hann má
engan tíma missa. Hann öskrar og grefur. Öskrar og grefur. Nú veit
hann allt. Allt. Og hann heldur áfram að grafa og öskra og allt í einu
kemur í ljós hönd. Þetta er stíf hönd og stirð. Himinblá hönd. Hann
grípur um hana og togar. Menn koma að og toga líka. Hann þekkir
þessa hönd sem hreyfist ekki.
- Gottína! öskrar hann. (bls. 216)
Nú er eins og allt sem Grímur áður setti traust sitt á sé vegið og léttvægt
fundið. Ljós Álfrúnar er eins og hvert annað mýrarljós. Dauðinn hefur síð-
asta orðið að því er virðist.
Hér verða mikil kaflaskipti í bókinn og þegar þráðurinn er tekinn upp að
nýju eru liðin tíu ár. Grímur er nú maður um tvítugt og horfir um öxl. Við
heyrum af því að undanfarinn áratug hafi hann verið á mála hjá niðurrifs-
öflunum. Snjóflóðið hrifsaði fjölskyldu hans frá honum og tortímdi jafn-
framt þeirri lífssýn sem var byggð í kringum Álfrúnu, flugið og ljósið.
Uppúr því gekk Grímur í lið með óvinum lífsins og drap bæði fugla og
ketti. En núna, að tíu árum liðnum, stendur hann á tímamótum. Ljósið hef-
ur nefnilega birst aftur og það rifjast upp fyrir honum að hann hafði alltaf
ætlað að verða „sannleiksmálari fjarðarins“ (bls. 262). Og hann tekur sig
upp og heldur til höfuðborgarinnar til þess að nema myndlist. Að lokum
vekur hann horfna ástvini sína til lífsins í miklu málverki.
III
Það er ljóst að í Kaldaljósi er á ferðinni hin sígilda umfjöllun um listina.
Listamaðurinn býr til listaverk sem snýst um listamanninn og eðli lista-
verksins. Og upp kemur sú hugmynd að listin sé ofar tíma og rúmi og í
rauninni það eina sem blífur í lífsins ólgusjó þar sem allt annað er dæmt til
að farast fyrr eða síðar. Þetta er klassískt. Þannig hefjast elstu bókmenntir
V esturlanda á því að skáldið ávarpar listagyðjuna og æskir fulltingis hennar
til að segja sögu. I þessu fólst sú trú að frásagnarlistin viðhéldi orðstír sögu-
hetjanna og gerði þær ódauðlegar. Því yrði hún ekki iðkuð án yfirnáttúru-
legrar aðstoðar og þá aðstoð þiggja skáldin enn í dag og kalla innblástur.
Virginía Woolf er á svipuðum slóðum í bókinni To the Lighthouse en þar
markast allar persónur á einn eða annan hátt af leitinni að hinu óforgengi-
lega. Að lokum lætur hún listamanninn reisa söguhetjunni hinn óbrot-
gjarna minnisvarða. Semsé, þetta er daglegt brauð. Og það er hvergi hægt
að grípa niður í bók Vigdísar án þess að heyra óminn af þessari sígildu raps-
ódíu. Og allt gott um það að segja. Þegar öll kurl koma til grafar þá er lista-