Skírnir - 01.09.1990, Blaðsíða 269

SKÍRNIR
LJÓÐASÖFN TIL KENNSLU
521
eða myndmál hvaða ljóð standa saman.
Kaflarnir bera engin nöfn og heldur engin einkunnarorð enda ekki von þar
sem stundum er skipað niður eftir formlegum eigindum en ekki efnislegum.
Þetta veldur því að kaflarnir og þó öllu heldur þættir hvers kafla verða afar
missamstæðir eins og eðlilegt er þegar svona er að verki staðið. Það sem
verður til leiðsagnar eru hins vegar verkefnin sem segja til um eftir hverju
nemendur eiga einkanlega að skyggnast í hverjum þætti fyrir sig. Hér er þó
ef til vill fullmargt haft í huga svo að bókin öðlast varla nægilegt samræmi og
missir æskilegan heildarsvip. Samstæðastir verða kaflarnir þar sem þema
ljóðanna er látið ráða niðurröðun eins og í kafla V þar sem ágætlega valin
ástarljóð eru saman og í kafla VII en þar eru nær eingöngu söguljóð. Val ljóða
er fjölbreytilegt og vandalaust að finna hér eitthvað við allra hæfi. Hug-
myndin er líka sú að úr þessu stóra safni sé valið það sem best henti hverjum
og einum, kennurum jafnt sem nemendum. I þessu safni hefði hins vegar mátt
sjást eitthvað af eldri skáldskap, t.d. nokkrar vísur úr Hávamálum svo dæmi
sé tekið. Verkefni eru hér enn sem fyrr með margvíslegu móti og er
nemendum bent á að gaumgæfa hvers kyns stílbrögð og líkingar, kynna sér
æviferil skálda og margt fleira. 10 blaðsíðna kafli er fyrir aftan ljóðin sem
heitir „Lyklar að ljóðum“. Er þar prýðileg umfjöllun um helstu einkenni
bundins máls. Þetta er svipað því sem er í Ljóðsporum nema ýtarlegra. Að
lokum eru svo orðskýringar. Þær virðast mér í allra knappasta lagi einkum
þar sem talsvert er af allþungum 19. aldar ljóðum í bókinni. Á það ber líka að
líta að nemendum nægja oft ekki orðskýringar einar sér ef ekki er „tekið
saman“, eins og í dróttkvæðum vísum, það sem saman á, þar sem
setningaskipun víkur mjög frá beinni orðaröð. Nægir í þessu sambandi að
nefna þessar ljóðlínur úr kvæði Jónasar, „Fjallið Skjaldbreiður“:
Engin þá um ísafoldu
unað hafa lífi dýr;
enginn leit þá maður moldu
móðu steins er undir býr.
Nemendur fá hér skýrt móða steins: hraunfljót, og annað ekki. I sumum eldri
skólaljóðasöfnum er þetta og önnur áþekk dæmi skýrð á miklu fyllri hátt. Nú
er það svo að mörgum fannst sem orðskýringar gengju út í öfgar hér áður
fyrr, en þær mega heldur ekki vera of stuttaralegar.
í heild má segja um Ljóðspegla að það sé bók sem vissulega eigi eftir að
koma að góðum notum í skólastarfi jafn fjölbreytileg og hún er og kostir
hennar margir en hún er hins vegar ekki jafn innblásin og Ljóðspor.
Ef meta ætti þessa nýju útgáfu Námsgagnastofnunar með tilliti til allra
fyrri skólaljóðasafna mætti segja að staða hennar einkenndist af einhvers
konar sátt andstæðna. Fyrst má sjá fyrir sér nokkuð beina línu frá skóla-
ljóðum Þórhalls allt til skólaljóða Kristjáns J. Gunnarssonar; ættjarðarkvæðin
og 19. aldar skáldin skipa þar öndvegi. Andhverfa myndast með bókunum
sem út koma um 1970 - skýrast með Ljóðalestri Finns Torfa og Harðar