Skírnir - 01.04.1993, Side 153
SKÍRNIR
RÆTUR ÞÁTTARINS TEMÚDJÍN SNÝR HEIM
147
Örlað hefur á þeirri skoðun að notkun á textum annarra höf-
unda bendi til skorts á frumleika þeirra sem þá nota. Krafan um
frumleika á sér eins og kunnugt er einkum rætur í rómantík nít-
jándu aldar. Aður, í klassískri fornöld og lengi síðan, sóttu höf-
undar sér gjarnan efnivið í eldri rit sem þeir stældu eða „þýddu“ á
ýmsan hátt í nýrri frásögn. Höfundar síðari tíma hafa einnig nýtt
sér texta úr ritum annarra, sett þá breytta eða óbreytta í nýtt
samhengi svo þeir fá þar annað inntak og breytta heildarmynd.
Kunnasta dæmið um slík vinnubrögð í íslenskum nútímabók-
menntum er ef til vill ræða skáldkonunnar á Utirauðsmýri í
skáldsögunni Sjálfstætt fólk eftir Halldór Laxness. Efni ræðunnar
er sótt, stundum orðrétt, í ársrit norðlenskra kvenna, Hlín, 1930.
Val höfunda úr textum annarra og úrvinnsla þeirra krefst frum-
leika; samanburður skáldverks og þess texta sem höfundur hefur
unnið úr leiðir þann frumleika í ljós.
I þættinum „Temúdjín snýr heim“ nýtir Halldór Laxness
texta Bókarinnar um veginn og Genghis Khan til að túlka lífssýn
framandi menningar. Tónn hennar hefur síðan hljómað með
ýmsum hætti í skáldverkum hans og nær hámarki í hinni miklu
hljómkviðu Kristnihaldi undir Jökli.
HEIMILDIR
Biblía,það er Heilög ritning. Reykjavík, Hið íslenzka biblíufélag 1974.
Fox, Ralph: Gengis Khan. London, John Lane The Bodley Head 1936.
Hallberg, Peter: Skaldens hus. Laxness diktning frán Salka Valka till Gerpla.
Stockholm, Raben & Sjögren 1956.
„Litla bókin um sálina og Halldór Laxness." Tímarit Máls og menningar, 23.
ár, 1962, 119-131.
Hús skáldsins. Um skáldverk Halldórs Laxness frá Sölku Völku til Gerplu.
Þýðandi Helgi J. Halldórsson, Reykjavík, Mál og menning. II. 1971.
Halldór Laxness: Fegurð himinsins, Reykjavík, Heimskringla 1940.
„Temúdjín snýr heim.“ Tímarit Máls og menningar, 2. ár, 1941, 23-40.
Sjö töframenn, Reykjavík, Heimskringla 1942.
Sjálfsagðir hlutir. Reykjavík, Helgafell 1946.
Pættir. Reykjavík, Helgafell 1954.
Gjörningabók. Reykjavík, Helgafell 1959.
Kristnihald undir Jökli. Reykjavík, Helgafell 1968.
Kristinn Jóhannesson: „Laxness, taó og Temúdjín." Mímir, 7. ár, 1968, 26-31.