Skírnir - 01.04.1993, Side 225

SKÍRNIR
MEÐ ÍSLAND Á HEILANUM
219
uðu „skreiðist um“. Jafn óvenjulegar eru tölfræðilegar upplýsingar
Hookers um barnadauða, ljósmæður sem ekki hafa notið nauðsynlegrar
þjálfunar og presta sem lifa á sultarlaunum - slíkur var nánasarháttur
danskra yfirvalda. Þau höfðu aukinheldur haldið eftir í Kaupmannahöfn
fjármunum sem safnað hafði verið handa Islendingum „eftir hina hræði-
legu jarðelda 1783“ (s. xxix). Andúð Hookers á Dönum er jafn skefjalaus
og samúð hans með Islendingum. Hann taldi lausnina á bágum efnahag
landsins felast skammt undan landi: „Fiskimiðin gætu verið uppspretta
ótakmarkaðrar auðsældar ef menn nýttu sér þau almennilega" (s. liv).
Vanmáttur Islendinga á sviði fiskveiða er endurtekið minni (sjá Forbes
og Burton).
Nákvæmar lýsingar Hookers á íslenskum jurtum minna okkur á að
hann var öðru fremur náttúrufræðingur. Bók hans geymir þó líka vel
skrifaðar lýsingar á hrauni og hverum, fjölbreyttum tegundum fugla og
flóru mannlífsins. Meðal þeirra sem við sögu koma eru íslenskir leið-
sögumenn sem Hooker þykir „óaðlaðandi," kannski vegna þess að hár
þeirra „var úfið og greinilega krökt af litlum kvikindum“ (s. 9). Konur
sem fást við að þurrka fisk í fjörunni eru „gerðarlegar og tápmiklar, en
sóðalegar fram úr hófi“ með „sítt og skítugt hár“ (s. 15). Fleiri kunnug-
legum lýsingum bregður hér einnig fyrir, til að mynda á því dálæti sem
íslendinga hafa á að drekka og að kyssa ókunnuga. Hooker dregur enn-
fremur upp skýrar og eftirminnilegar svipmyndir, þar á meðal af árleg-
um laxveiðidegi í grennd Reykjavíkur. Þangað koma hundruð manna;
óálitlegir íslendingar snæða þurrkaða þorskhausa og skyr á öðrum bakk-
anum, uppábúnir Danir narta í samlokur og dreypa á víni hinum megin.
En allir skemmta þeir sér í sólskininu við að fylgjast með því þegar laxin-
um er fleygt uppá bakkana. Savignac, sem kom mikið við sögu „bylting-
arinnar" þetta sumar, er viðstaddur. Hann var snillingur í að grípa laxinn
og „vakti óumræðanlega kæti í brjósti aðstoðarkvenna sinnar sem höfðu
mikla skemmtun af því að fleygja stærstu fiskunum til hans“ (s. 187).
Holland tekur þátt í laxveiðideginum ári síðar og lýsir honum í bók
sinni. Savignac kemur þar aftur við sögu en þó ekki í slíku gamanhlut-
verki.
Holland og Mackenzie, 1810
Henry Holland. The Iceland Journal of Henry Holland 1810. Utgáfu
annaðist Andrew Wawn. The Hakluyt Society, London 1987, xviii + 342
síður. Með þremur kortum, andlitsmynd af Sir Henry Holland (frá um
1840), tuttugu og sex teikningum og kortum eftir Holland, ásamt skiss-
um hans, athugasemdum, töflum og dagbók. Barnabarnabarn hans, Dav-
id Holland, gaf Landsbókasafni Islands allt þetta efni árið 1955. Wawn
leggur fram sannfærandi rök fyrir því að Mackenzie „byggi, á stirðbusa-
legan hátt, að miklum hluta á vönduðum en, um langa hríð, vanræktum