Skírnir - 01.04.1993, Side 227

SKÍRNIR
MEÐ ÍSLAND Á HEILANUM
221
skrifað samferðarhöfunda], þá hefur hún gefið takmarkað ráðrúm til öfl-
unar frekari upplýsinga." Holland gerði samt sem áður einhverjar breyt-
ingar á sjötíu og tveggja síðna „Inngangsritgerð" sinni „um íslenska sögu
og bókmenntir" og á köflunum sem hann skrifaði um nútímabókmennt-
ir og menntun Islendinga, trúarbrögð og stjórnarfar. Mackenzie gerði
einnig smávægilegar en oft mikilvægar breytingar á köflunum sem hann
var skrifaður fyrir. Þeir fjölluðu um þrjá leiðangra hópsins um uppsveit-
ir, ástand í dreifbýli, verslun og steindafræði. Bókarauka, sem fjallaði um
steindafræði Madeiru, var sleppt í annarri útgáfunni en umfjöllun Mac-
kenzies um „byltinguna“ 1809, sem rúmast í einni málsgrein í fyrstu út-
gáfunni, er átta síðna löng í annarri útgáfunni. Þrír af hinum sex bókar-
aukunum eru eftir Holland. Þeir fjalla um íslenska sjúkdóma, sögu og
bókmenntir og veðrið meðan á ferðinni stóð. Af síðustu þrem
bókaraukunum fjallar einn um tónlist (ein síða með nótum), annar um
steintegundir og flóru Islands og sá síðasti er fullkomin ættflokkagrein-
ing íslenskra jurta (tekin úr Hooker). Engar breytingar voru gerðar á
lokakaflanum en hann fjallaði um dýra- og náttúrufræði. Höfundur hans
var Richard Bright (1789-1858), annar snjall háskólanemi sem Mac-
kenzie hafði fengið t leiðangurshóp sinn. Bright var efnilegur jarðfræð-
ingur, en hann lagði einnig stund á læknisfræði og átti síðar eftir að geta
sér gott orð sem læknir og vísindamaður. Hann uppgötvaði m.a. orsök
nýrnasjúkdóma sem við hann eru kenndir („Bright’s Disease").
I bókinni eru fimmtán myndasíður, þar af átta litsíður með fyrstu lit-
myndum af íslensku landslagi er birtust á Englandi. Þetta eru glæsilegar
myndir, sérstaklega myndirnar frá Hafnarfirði, hverasvæðinu við Krísu-
vík, af útsýni yfir Rangárvelli frá Hlíðarenda og af Heklu. Þrjár svart-
hvítar myndir af Geysissvæðinu eru prentaðar í bókinni. Þar er einnig
opnuauki með góðri svart-hvítri mynd af Reykjavík; sú mynd var gerð
eftir rissteikningu Mackenzies: Lítil hús standa í Kvosinni, strandlengjan
teygir úr sér og í bakgrunni ber Esjuna við hvítskýjaðan himinn. Á lit-
prentaðri síðu, undir titlinum „Icelandic Costume“, eru myndir af fimm
skartbúnum Islendingum. Þar af eru þrjár konur, ein þeirra heldur á
stórum þorski, önnur leiðir litla stúlku sér við hönd.
Sir George Mackenzie (1780-1843) var kappsamur jarðfræðingur,
upptendraður af dularfullri ógn norðlægra slóða. Hann var ekki fyrr
kominn úr ferð sinni til íslands en hann skrifaði leikritið Helga, or the
Rival Minstrels, sem byggt er á Gunnlaugs sögu. Wawn segir að verkið
hafi verið „samið sem átakanlegur harmleikur en áhorfendur [í konung-
lega leikhúsinu í Edinborg, 22. janúar 1812] hafi tekið því sem fáránleg-
um farsa“ (s. 58). Líkt og Banks, missti Mackenzie aldrei áhugann á sam-
bandsmálum Danmerkur og íslands. Hann átti fyrir höndum langan og
glæsilegan feril sem vísindamaður, hann stundaði jarðfræðirannsóknir
víða um heim, fjallaði um þær í ræðu og riti en sendi einnig frá sér bækur