Skírnir - 01.04.1993, Page 285
SKÍRNIR
ÍSLENZK ORÐSIFJABÓK
279
dqkkr/dokkr sé afkomandi germ. «-stofns *danku- (< forgerm. *dhong-
u-). Þessi stofn á sér óbeina samsvörun í hett. dankui- (danku+i-) sem að
öllum líkindum er leif kvenkynsmyndunar í anatólísku með viðskeytinu
-i- < ::'-ih2-n; samkvæmt því væri dankui- orðið til úr foranatól. *dhong-
£t-ih2- eða *dhyg-u-ih2-.
eiga „hafa eignarumráð yfir, hafa (í eigu sinni); vera skylt...“: núþá-
lega sögnin eiga (= gotn. aigan: nt. 3. p. et. aih, 1. p. flt. aigum) er borin
saman við find. tse / [yngri mynd] iste „á, ræður yfir“, avest. ise [rétt isS]
„ræð / herra yfir“ án þess þó að orðmyndun sé gefinn nokkur gaumur;
Ásgeir Blöndal segir það vera óljóst hvort frumrótin hafi upphaflega haft
stutt eða langt tvíhljóð („*eik- eða *aiíc-“), og eins hvort eignarmerkingin
hafi þróazt úr „að ráða yfir“ eða úr „að hafa tekið“. - Að mínu mati má
telja fullvíst að ie. rótin hafi verið *hiaik- (fjh^ejk-l) „eigna sér, leggja
hönd á“, og að bæði indóírönsku og germönsku orðmyndirnar séu
komnar af tvöföldunar-j;er/ecí»»j: find. is- = avest. *&- < iír. ''Hi-Hic-
mm. „að hafa lagt hönd á e-ð fyrir sig“ = „að ráða yfir e-u“ (með reglu-
legu tvöföldunarsérhljóði i í stað ie. ;:'e)12; ísl. á : eigum = gotn. aih : aig-
um < *ojk- < *öjk- : ''ajk- < *h2a-(}]2)ojk- : *h2a-(hi)ik-.
inn (um hreyfingu inn á við) / inni (um dvöl þar): Ásgeir Blöndal
telur að annaðhvort hafi ao. inn (= gotn. fe. inn, fhþ. in) sem á skylt við
fs. í (= gotn. fe. fsax. fhþ. in < ie. *en, *eni) fengið viðskeytt n (*eni-n)
eða stofn-w-ið lengzt fyrir aukna áherzlu; hins vegar sé ao. inni (= gotn.
inna, fe. ffrísn. fsax. fhþ. inne) leitt af inn með viðskeytinu *-ai. - Hið
langa -n- í þessum orðmyndum er mjög umdeilt. Sjálfum þykir mér sú
skýring vera líklegust að ísl. inn o.s.frv. sé orðið til úr þolfallsmynd
(accusativus directivus) ie. ::'-wo-stofns, þ.e.a.s. *en-no-m, og að ísl. inni
o.s.frv. sé komið af staðarfalli sama stofns, þ.e.a.s. *en-no-j (> germ.
*innaj)H
mjög, físl. mjqk „verulega, mikið ...“: Ásgeir Blöndal gerir því skóna
að þetta atviksorð sé komið af frumnorr. *meku < germ. *mekö. En þar
sem slík orðmynd væri algjörlega einangruð, mælir allt með því að rekja
mjqk til sömu ie. grunnmyndar og gr. méga og find. mahi, þ.e. *meg-
11 Sbr. N. Oettinger, Stammbildung des hethitischen Verbums, Múnchen 1979,
bls. 246-247 og nmgr. 19. - Myndun faktitívu sagnarinnar danku-nu- „dekkja,
sverta“ bendir líka til þess að lo. hafi verið túlkað sem »-stofn á forhett. mál-
stigi, sbr. F. Starke, Untersuchung zur Stammbildung des keilschrift-luwischen
Nomens, Wiesbaden 1990, bls. 77.
12 Áherzlubreyting hefur átt sér stað hjá sögninni íse (<-*isé) í vedísku, þ.e.a.s.
hún hefur lagað sig að nútíðarsögnum af gerðinni aste „situr" sem höfðu
akrostatíska áherzlu (þ.e. fasta áherzlu á rótaratkvæði).
13 Sbr. G. Klingenschmitt, Althochdeutsch, 1. bindi, Grammatik, Glossen und
Texte (ritstj. Bergmann/Matzel/Stackmann), Heidelberg 1987, bls. 174, nmgr. 7.