Skírnir - 01.04.1993, Side 290

FREGNIR AF BÓKUM
Lífsmyndir skálds. Æviferill Halldórs Laxness í myndum og máli.
Ólafur Ragnarsson og Valgerður Benediktsdóttir tóku saman. 223 bls.
Vaka-Helgafell 1992.
í tilefni af sextugsafmæli Halldórs Laxness gaf bókaforlagið Helgafell út
tvær þunnar bækur í stóru broti. Annarsvegar Afmæliskveðjur heiman
og handan með 27 kveðjum á mörgum tungum frá skáldum, fræðimönn-
um og þýðendum um víða veröld. Hinsvegar Halldór Kiljan Laxness
með formála á íslensku og ensku eftir Kristján Karlsson, 33 myndum af
skáldinu og fjölskyldu hans við ýmis tækifæri (raðað saman af handa-
hófi), skrám yfir frumsamin verk hans, þýðingar og útgáfur á íslensku,
og loks skrá yfir þýðingar verka hans á erlendar tungur.
I tilefni af nítugsafmæli Halldórs á liðnu ári sendi forlagið Vaka-
Helgafell á markaðinn ríkulega myndskreytta bók í samantekt Ólafs
Ragnarssonar og Valgerðar Benediktsdóttur með formála eftir Vigdísi
forseta. Bókin hefur að geyma á fimmta hundrað ljósmynda sem safnað
hefur verið saman hvaðanæva úr heiminum, en meginhlutinn er úr
einkasöfnum Halldórs, fjölskyldu hans og vina. Margar myndanna hafa
ekki fyrr komið fyrir almenningssjónir, aukþess sem ýmsar þeirra voru
sérstaklega teknar fyrir bókina.
Myndefni og texti bókarinnar eru í réttri tímaröð og skiptast í sex
höfuðkafla sem hver um sig samanstendur af mörgum undirköflum.
Kaflarnir sex eru: „Uppvaxtar- og æskuár 1902-1919“, „Mótunar- og
þroskaár 1919-1929“, „Stórvirki og stefnumót 1929-1954“, „Nóbels-
verðlaun 1955“, „Heima og heiman 1956-1972“ og „Og árin líða - eftir
1973“. I bókarlok eru nafnaskrá, heimildaskrá og myndaskrá.
Einsog ráða má af framansögðu eru ljósmyndirnar hrygglengjan í
bókinni, og gætir þar fróðlegra og fjölbreytilegra grasa, alltfrá frum-
bernsku frammá tíræðisaldur. Kaflinn um Nóbelsverðlaunin er nokkurs-
konar þungamiðja um miðbik bókar og prentaður á svartan bakgrunn.
Prentaða málið verður næsta lítilvægt innanum myndamorið, en
bregður samt víða upp fróðlegum leifturmyndum, ekki síst þegar vitnað
er í áður óbirt einkabréf skáldsins til ættingja og vina. Það er til dæmis
einkar hnýsilegt að í bréfi til Helgu systur sinnar 27da apríl 1928 víkur
Halldór að því að ætlunin sé að selja jörðina Laxnes, og ekkert við því að
segja, en hann hefði viljað að haldið yrði eftir „dálitlum skika í kringum
gljúfrin og réttindum til að nota vatnsorku í fossinum". Þessi framsýni
varð þess valdandi að tæpum tveimur áratugum síðar gat hann reist sér
íbúðarhús á æskustöðvunum og nefndi Gljúfrastein.
Víða í textanum er vitnað í skáldverk Halldórs og greinar til að leiða
fram stílsnilld hans, skarpskyggni og skopskyn. Sömuleiðis eru sam-
ferðamenn látnir vitna um verk hans og stöðu í þjóðlegu og alþjóðlegu
samhengi. Þó þessar glefsur séu allar stuttar og stundum snubbóttar, gefa
þær furðu-heillega mynd af ferli skáldsins og samfellunni í ævilangri við-