Archaeologia Islandica - 01.01.1998, Side 75

Fornleifarannsóknir á Hofstöðum 1991-1992
menn dregið þá niðurstöðu í efa
(Roussell 1943) og í ljósi nýrra rann-
sókna 1965 var talið líklegra að þarna
væru leifar af óvenjustórum skála þar
sem helgiathafnir hefðu farið fram í
heiðnum sið (Olsen 1966).
Arið 1991 hófust rannsóknir að Hof-
stöðum að nýju á vegum Fornleifa-
stofnunar Islands og var markmið
þeirra að leita vísbendinga um aldur
og fyrra hlutverk þessara minja og
kanna hvort þar leyndust eldri bygg-
ingaskeið eða aðrar minjar sem ekki
höfðu komið í ljós við fyrri athuganir.
Um fyrri rannsóknir er fjallað í grein
höfunda hér á undan en í þessari grein
verður sagt frá árangri nýrra rannsókna
árin 1991-1992.
Markmið rannsóknar
Markmið rannsóknarinnar var að leita
nýrra vísbendinga um aldur, gerð,
byggingarsögu og fyrra hlutverk húsa-
leifanna í Hofstaðatúni.
a) Aldur. Rannsóknir á Hofstöðum
1908 voru gerðar fyrir daga gjósku-
lagafræðinnar og ekki var stuðst við
gjóskulagafræði eða geislakolsgrein-
ingu við athuganir þar 1965. Ekki
höfðu fundist forngripir er sýndu frá
hvaða tíma þessar leifar voru. Gengið
var út frá því sem vísu að lögun skál-
ans, eitt stórt rými með lítillega boga-
dregnum veggjum, sýndi að um leifar
frá víkingaöld væri að ræða. Þar sem
þróun íslenskra híbýla var og er lítið
þekkt, verður þessi ályktun hins vegar
að teljast ótraust og einsætt að reyna
að afla afdráttarlausari heimilda með
því að leita gjóskulaga og beita þeim
aðferðum öðrum sem nú standa til
boða til að ákvarða aldur fornleifa.
b) Byggingarsaga. Algengt hefur
verið í umfjöllun fræðimanna að geng-
ið sé út frá því sem vísu að bygginga-
leifar á Hofstöðum séu allar jafngamlar
eða þær hafi verið í notkun á sama
tíma. Við vildum ganga úr skugga um
hvort svo væri. Einkum þóttu okkur
grunsamlegar útbyggingar þær sem
Bruun kannaði lítillega vestan við
skálann en komst ekki að ákveðinni
niðurstöðu um. Hugsanlegt var að þær
væru eldri eða yngri en skálinn og eins
hafði ekkert komið fram sem sýndi að
holan sunnan við skálann væri frá sama
tíma og hann.
c) Hlutverk. Svo sem fyrr hefur ver-
ið nefnt var aðaltóftin á Hofstöðum
kölluð „hoftóft“ og við uppgröft 1908
var talið að húsið samræmdist hofalýs-
ingum í fornritum. Roussell (1943)
benti á að Hofstaðir líktust venjuleg-
um bæjarhúsum, en Olsen (1966)
stakk upp á að Hofstaðir hafi getað
verið hofbær. Við vildum kanna hvort
búið hefði verið í þessum húsum eða
hvort finna mætti vísbendingar af öðr-
um toga.
Aðferðir
Áður en uppgröftur hófst var unnið að
undirbúningi með tvennum hætti.
Annars vegar var gerð úttekt á eldri
rannsóknum og uppgraftargögnum og
hins vegar var rannsóknarstaðurinn
mældur upp og teiknaður.
Gerður var uppdráttur af minja-
75