Tímarit hjúkrunarfræðinga - 01.09.2009, Blaðsíða 32

Tímarit hjúkrunarfræ›inga – 4. tbl. 85. árg. 200928
í heild (Polit og Beck, 2004). Lífsgæðarannsóknir eru því
uppspretta þekkingarbrunns sem hægt er að nota til að
leiðbeina við hjúkrunarmat og íhlutanir.
SAMANTEKT OG LOKAORÐ
Lífsgæði er flókið hugtak sem erfitt hefur verið að skilgreina.
Gæði lífsins eða hið góða líf hefur verið umhugsunarefni manna
frá örófi alda. Þegar Alþjóðaheilbrigðismálastofnunin setti fram
skilgreiningu á heilbrigði árið 1948 fór hugtakið lífsgæði að
tengjast heilsu fólks. Síðan þá hefur verið reynt að skilgreina
bæði heilsu og lífsgæði, oftast þannig að hugtökin tengjast
enda er heilsa hluti af lífsgæðahugtakinu. Lífsgæði eru einnig
tengd hamingju, vellíðan og lífsfyllingu. Þessi tvö hugtök,
lífsgæði og heilsa, eiga það sameiginlegt að vera huglæg,
fræðileg og heimspekileg.
Heilsutengdum lífsgæðum er ætlað að fjalla um almenna
heilsu, líkamlega og andlega þætti, tilfinningalíf, vitræna þætti,
hlutverk og félagsfærni. Samkomulag er um að það sé huglægt
og innihaldi bæði jákvæðar og neikvæðar þætti lífsins.
Heilsutengdum lífsgæðarannsóknum er því ætlað að vera
mælistika á gæði heilbrigðisþjónustunnar með sjónarmið
sjúklinganna sjálfra að leiðarljósi.
Í þessari umfjöllun var leitast við að gera grein fyrir
lífsgæðahugtakinu og nálgun þess við heilbrigðishugtakið. Gerð
hefur verið grein fyrir helstu kostum og göllum lífsgæðamælinga
almennt og sérstaklega í hjúkrunarrannsóknum.
Lífsgæði hafa orðið eins konar lykilorð í heilbrigðisvísindum
og lífsgæðarannsóknir eru algengar. Skortur er þó á skýrleika
í sjálfu lífsgæðahugtakinu. Þannig getur innihald hugtaksins
og tilgangur glatast og hugtakið verið notað sem markmið
meðferðar án þess að reynt sé að aðgerðabinda það.
Vert er að huga að því hvers vegna lífsgæðarannsóknir og
bætt lífsgæði geta verið áhugaverður og álitlegur kostur í
hjúkrunarrannsóknum og heilbrigðisvísindum. Einn mikilvægur
þáttur er mat á árangri hjúkrunarmeðferðar. Lífsgæðamælingar
geta sýnt fram á framfarir eða afturför í meðferð sjúklings.
Hægt er að kanna huglægt mat einstaklinga á heilsu og getu
þeirra til að stunda daglegt líf, andlega líðan og félagslega
færni. Mögulegt er að bera saman lífsgæði ákveðinna hópa
og kanna þannig hvaða einstaklingar og hópar eru í mestri
þörf fyrir hjúkrunarmeðferð. Heilsutengd lífsgæði eru næmari á
framlag hjúkrunar til heilsu og velferðar og bæta hefðbundnar
mælistikur eins og dánartíðni og sjúkleika. Auk þess geta
heilsutengdar lífsgæðarannsóknir verið verkfæri við gæðaþróun
og árangursstjórnun í heilbrigðisvísindum. Þannig er stuðlað að
bættum lífsgæðum skjólstæðinga okkar.
HEIMILDIR
Anderson og Burckhardt (1999). Conceptualization and measurement of
quality of life as an outcome variable for health care intervention and
research. Journal of Advanced Nursing, 29(2), 298–306.
Bengtson, I. (2004). Age and health related quality of life after a first myocar-
dial infarction. Gautaborg: Nordic School of Public Health.
Berglund, A.L. og Erikson, K. (2003). Different meanings of quality of life: A
comparison between what elderly persons and geriatric staff believe is of
importance. International Journal of Nursing Practice, 9, 112.
Bergsma, J. og Engel, G.L. (1988). Quality of life: Does measurement help.
Health policy, 10, 267–279.
Björk, S. (1995). Livskvalitet – ett mångfacetterat begrepp. Hälsosamma tan-
kar, 9–39. Svíþjóð: Nya Doxa.
Bowling, A. (1995). What things are important in people`s lives? A survey
of the public judgments to inform scales of health related quality of life.
Social Science and Medicine, 41, 1447–87.
Bowling, A. (2005). Measuring health. A review of quality of life measurement
scales. (3. útg.). Maidenhead: Open University Press.
Browne, J.P., O´Boyles, C.A., McGee, H.M., Joyce, C.R.B., McDonald, N.J.,
Malley, K.O., Hiltbrunner, B. (1994). Individual quality of life in the healthy
elderly. Quality of life research, 3, 235–244.
Bury, M. (1994). Livskvalitet: Varför nu? En sociologisk betraktelse (Quality
of life: why now? A sociological reflection). Í B. Richt (ritstj.), Livskvalitet,
teori, mätning och realitet. (Quality of life, theory, measurement and real-
ity). Linköping: Linköpings Universitet, 17–34.
Calman, K.C. (1984). “Quality of life in cancer patients – an hypothesis”.
Journal of Medical Ethics, 10, 124–127.
Draper, P. (1997). Nursing Perspectives on Quality of Life. London:
Routledge.
Fayers, P.M. og Machin, D. (2000). Quality of life: Assessment analysis and
interpretation. Chichester: Wiley.
Gill, T.M. og Feinstein, A.R. (1994). A critical appraisal of the quality of life
measurements. Journal of the American Medical Association, 272,
619–626.
Häyry, M. (2000). Livskvalitet och beslutsfattande inom hälsovården. Í K.
Klockars og B. Österman (ritstj.), Begrepp om hälsa. Filosofiska och
etiska perspektiv på livskvalitet, hälsa och vård. Stokkhólmur: Liber
utbildning.
King, I.G. (1994). Quality of life and goal attainment. Nursing Science
Quarterly, 7(1), 29–32.
Leininger, M. (1993). Quality of life from a transcultural nursing perspective.
Nursing Science Quarterly, 7(1), 22–28.
Lindström, B. (1992). Quality of life: A model for evaluating Health for all.
Conceptual considerations and policy implications. Soz preventivmed,
37, 301–6.
Lindström, B. (1994). The essence of existence: On the quality of life of chil-
dren in the Nordic countries. Göteborg: Nordic School of Public Health.
Lips, P., Cooper, C., Agnusdei, F., Caulin, F., Egger, P., Johnell, O. o.fl.
(1997). Quality of life as outcome in the treatment of osteoporosis:
The development of a questionnaire for quality of life by the European
Foundation for Osteoporosis. Osteoporosis International, 7, 36–38.
Lips, P., Cooper, C., Agnusdei, F., Caulin, F., Egger, P., Johnell, O. o.fl.
(1999). Quality of life in patients with vertebral fractures: Validation of the
quality of life questionnaire of the European Foundation for Osteoporosis.
Osteoporosis International, 10, 150–160.
Lips, P. og van Schoor, N.M. (2005). Quality of life in patients with osteopo-
rosis. Osteoporosis International, 16, 447–455.
Maslow, A. (1999). Toward a psychology of being. (3. útg.). New York: John
Wiley and Sons.
McCall, S. (1980). ‘What is quality of life?’ Philosophica, 25(1), 5–14.
Meyers, D.G. (1992). The pursuit of happiness: Who is happy and why. New
York: William Morrow.
Newman, M.A., Shime, A.M. og Corcoran-Perry, S.A. (1991). The focus of
the discipline of nursing. Advances in Nursing Science, 14(1), 1–6.
Nordenfeldt, L. (1991). Livskvalitet och hälsa: Teori och kritik. Stockholm:
Almqvist & Wiksell.
Næss, S. (2001). Livskvalitet som psykisk velvaere. Tidskrift for Nor
Laegeforening, 16(121), 1970–1974.
Næss, S. (2004). Livskvalitet som psykisk velvaere. Definitioner. Empiriske
undersökelser. Fyrirlestur fluttur í NHV Gautaborg.
Padilla, G. Grant, M.M. og Ferrell, B. (1992). Nursing research into quality of
life. J Qual Live Res, 1, 341–348.
Parse, R.R. (1993). Quality of live: Science and living the art of human
becoming. Nursing Science Quarterly, 7(1), 16–21.
Polit, D.F. og Beck, C.T. (2004). Nursing research. Principles and methods.
(7. útgáfa). Philadelphia: Lippincott Co.
Rapley, M. (2003). Quality of life research. A critical introduction. London:
Sage publication.