Tímarit hjúkrunarfræðinga - 01.09.2009, Blaðsíða 55

Tímarit hjúkrunarfræ›inga – 4. tbl. 85. árg. 2009 51
Ritrýnd fræðigrein
og meira krefjandi og að þekking þeirra og hæfni nýtist betur. Því
má í heildina segja að breytingin hafi gengið vel.
Núningur og togstreita skapaðist á milli einstaklinga og
stétta við breytingarnar eins og fram kemur í rýniviðtölum og
dagbókarskrifum. Aðrar rannsóknir, þar sem verið var að breyta
hlutverkum og verkaskiptingu á milli heilbrigðisstarfsfólks, hafa
einnig greint frá erfiðleikum í samskiptum, mismunandi skilningi
á hlutverkum og forgangsröðun verkefna (Galvin o.fl., 1999;
Wade, 1993). Núningur á milli starfsmanna er fyrirsjáanlegur
þegar gerðar eru breytingar á 30 ára gömlu skipulagi og til þess
að vinna gegn honum var reynt að undirbúa breytinguna sem
best með vinnubúðum, samráðsfundum og handleiðslu. Mest
athygli beindist að hjúkrunarfræðingum og sjúkraliðum með
framhaldsnám og stuðningi við þá en sérhæft aðstoðarfólk og
sjúkraliðar fengu minni stuðning. Þann lærdóm má draga af
niðurstöðum þessarar rannsóknar að starfsmenn þurfi jafnvel
meiri stuðning í svo viðamiklum breytingum sem hér voru
framkvæmdar og enn meiri áherslu þurfi að setja á samráð við
starfsmenn eins og Garon og félagar hafa bent á (2009).
Breytingin á samsetningu mönnunar felur í sér breytingar á
starfsfyrirkomulagi, verklagi og ábyrgð og því líklegt að flestir
starfsmenn þessarar rannsóknar hafi upplifað áhrif þeirra,
sumir litla og aðrir sem mikla kröfu um aðlögun og um leið
álag. Þegar staðið er frammi fyrir streituvaldandi atburðum
eins og þessum breytingum metur einstaklingurinn það á tvo
ólíka vegu, annars vegar sem áskorun og hins vegar sem
ógn. Niðurstöður benda til þess að hjúkrunarfræðingar hafi
metið áhrif breytinganna sem ógn á meðan sjúkraliðar með
framhaldsnám hafi litið á þau sem áskorun. Vekur það upp
spurningar um hvort kynning og undirbúningur verkefnis hefði
getað verið með öðrum hætti þar sem kynnt hefði verið betur
í upphafi í hverju tækifæri hjúkrunarfræðinga lægju. Í ljósi
aðstæðna var vitað að ástæða breytinganna var vegna skorts
á hjúkrunarfræðingum og eflaust hefur það haft áhrif. Einnig
hefði mátt kynna aðferðafræði rannsóknarinnar betur fyrir
starfsmönnum sem hefði hugsanlega leitt til minni togstreitu
og aukinnar samvinnu.
Hjúkrunarfræðingarnir kærðu sig ekki um að vera í hlutverki
ráðgefandi hjúkrunarfræðings og bera ábyrgð á hjúkrun og
hjúkrunaráætlun sjúklings á annarri deild. Reynt var að styðja
við þetta nýja hlutverk hjúkrunarfræðinganna með að setja upp
námskeið í líkamsmati fyrir þá í upphafi rannsóknar. Líklega
hefur vantað meiri stuðning fyrir hjúkrunarfræðingana í þetta
nýja hlutverk. Því var ákveðið eftir að rannsókninni lauk að
halda áfram með sömu mönnunarsamsetningu en þó með
þeirri breytingu að hjúkrunarfræðingar á deild B sinna einungis
bakvöktum en bera ekki ábyrgð á meðferðaráætlun sjúklinga á
rannsóknardeildinni. Erlendar rannsóknir hafa sýnt að víða eru
hjúkrunarfræðingar að færast meira yfir í ráðgefandi hlutverk í
öldrunarþjónustu (Hall o.fl., 2000). Það getur hins vegar verið að
sú þróun sé fyrst og fremst vegna skorts á hjúkrunarfræðingum
í öldrunarþjónustu fremur en að þeir óski eftir slíkri þróun
enda hafa rannsóknir sýnt að hjúkrunarfræðingar vilja sinna
beinni hjúkrun (Hall o.fl., 2000). Tyler og félagar (2006)
greindu frá því að skortur á samskiptum við sjúklinginn var
eitt af því sem hjúkrunarfræðingum þótti verst við starf sitt og
nálægð við sjúklinginn veitti þeim mesta starfsánægju. Þessar
niðurstöður samræmast niðurstöðum þessarar rannsóknar
þar sem hjúkrunarfræðingarnir vildu frekar vinna í nálægð við
sjúklinginn en að vera í ráðgefandi hlutverki.
Breytingin þvingaði alla til að stíga nokkur skref út fyrir sín
þægindamörk sem í senn var ógnvekjandi og hvetjandi. Allir
sáu ákveðin tækifæri í breytingunni, uppgötvuðu nýjar leiðir í
samvinnu, nýja kollega og tækifæri til að þróa sig í starfi og
nýta þekkingu sína.
Eins og í öllum rannsóknum, sem gerðar eru á vettvangi,
og sem líka á við um starfendarannsóknir, urðu breytingar á
rannsóknartímabilinu. Reynt var að stýra því hvernig sjúklingar
væru á rannsóknardeildinni og átti hópurinn að vera í stöðugu
ástandi. Líklega er ekki hægt að velja erfiðari hóp til þessa
verkefnis en einstaklinga með heilabilun. Stýringin tókst því
ekki alltaf sem skyldi og sjúklingarnir voru á tímabilum veikari
en gert hafði verið ráð fyrir.
Stærsti veikleiki rannsóknarinnar er að einn af yfirmönnum
sviðsins var í hópi rannsakenda. Slíkt getur ávallt haft áhrif á
þátttöku og svörun. Reynt var að minnka áhrif þessa þáttar
með því að fá utanaðkomandi rannsakendur til að taka viðtöl
og lesa dagbækur. Texti, sem rannsakendur fengu í hendur
til greiningar, var því ópersónugreinanlegur. Það að hluti
rannsakenda tók ekki þátt í viðtölunum og hafði ekki tækifæri
til að hlusta á viðtölin er einnig veikleiki er varðar túlkun textans.
Utanaðkomandi rannsakandi, sem tók viðtölin, bættist í hóp
rannsakenda og tók þátt í túlkun textans til að vega upp á móti
þessum veikleika. Samt sem áður er líklegt að það að yfirmaður
var í hópi rannsakenda hafi haft einhver áhrif og einnig í þá átt
að starfsmenn ættu erfiðara með að kvarta við yfirmann sinn
yfir rannsóknarverkefninu í heild sinni. Rannsóknarverkefnið
var hins vegar komið til af þörf og aðstæðum á vettvangi
og ljóst að þrátt fyrir veikleika gæfu niðurstöður mikilvægar
vísbendingar enda er nauðsynlegt þegar lagt er upp í svona
viðamiklar breytingar að meta með einhverju móti árangurinn. Í
því tilliti skipti mestu máli áhrifin á gæði hjúkrunar, starfsánægju
og upplifunin af breytingunum. Mikilvægt er að áframhaldandi
rannsóknir verði gerðar á þeirri þróun sem fyrirsjáanleg er á
samsetningu mönnunar á öldrunarstofnunum á Íslandi.
LOKAORÐ
Niðurstöður þessa rannsóknarverkefnis varpa ljósi á hvernig
hægt er að er að nýta sjúkraliða með framhaldsnám í
öldrunarhjúkrun og um leið þróa nýjar leiðir í starfi
hjúkrunarfræðinga. Rannsóknin er því mikilvægt innlegg
í ákvarðanatöku um hvernig starfskraftar sjúkraliða með
framhaldsnám verða nýttir í öldrunarþjónustu í framtíðinni.
Sjúkraliðar með framhaldsnám í öldrunarhjúkrun eru vel undir
það búnir að takast á aukna ábyrgð, eru mikilvæg viðbót
við mannaflann sem sinnir öldruðum og það er akkur fyrir
hjúkrunarfræðinga að fá þá sem samstarfsaðila.