Tímarit hjúkrunarfræðinga - 01.09.2009, Blaðsíða 63

Tímarit hjúkrunarfræ›inga – 4. tbl. 85. árg. 2009 59
Ritrýnd fræðigrein
teymis og þess sem komið er inn í. Silén-Lipponen o.fl. (2005)
lýsa því að skurðhjúkrunarfræðingar finni til óöryggis í öðrum
teymum en sínu eigin og að ekki sé tekið tillit til þess að
sérhæfð þekking þeirra sé ekki fyrir hendi.
Hraði, vinnuálag, þreyta og mönnun var grunntónninn í þeim
þemum sem greind voru og tengdust ógnum við öryggið. Þetta
getur bent til hættu á að dulin mistök eigi sér stað, mistök
sem geti leitt til virkra mistaka í starfi hjúkrunarfræðinganna
samanber kenningar Reason (1990). Í rannsókn, sem gerð
var á skurðstofum LSH í lok árs 2005, kom fram að aðeins
19% svarenda töldu að mönnun væri nægjanleg til að
anna vinnuálagi (Áslaug S. Svavarsdóttir og Laura Sch.
Thorsteinsson, 2006). Viðmælendur lýstu allir að hraði á
deildunum hefði aukist á síðustu árum og að kröfur hefðu
aukist bæði varðandi afköst og samfara flóknari aðgerðum og
tækjabúnaði. Þetta er í samræmi við þá þróun sem víða er lýst
og veldur áhyggjum um dulin mistök þar sem krafa um aukin
afköst getur orðið á kostnað öryggis (Page, 2004; Reason,
2000). Í skýrslu IOM um starfsumhverfi hjúkrunarfræðinga er
rætt um nauðsyn þess að finna leiðir til að meta mönnunarþörf
í hjúkrun (Page, 2004) og svipaða ábendingu má finna í skýrslu
Alþjóðaheilbrigðis stofnunarinnar um fyrirbyggingu mistaka í
heilbrigðisþjónustunni (WHO, 2002). Í þessari rannsókn kom
fram að til þess að geta unnið á þeim hraða, sem krafist væri í
dag á skurðstofum LSH, þá þyrftu þrír skurðhjúkrunarfræðingar
að vera á hverri aðgerðarstofu.
Fyrrnefnd skýrsla IOM vekur einnig athygli á áhrifum langs
vinnutíma og hvetur til þess að vinnulotur séu ekki lengri en 12
tímar og ekki séu unnar fleiri en 60 stundir á viku (Page, 2004).
Á skurðstofum LSH sinna hjúkrunarfræðingar útkallsvöktum
til viðbótar við dagvinnu og því getur vinnuvika orðið löng.
Hjúkrunarfræðingarnir lýstu því að þeir keyra sig áfram í vinnu
en þegar álaginu létti væru þeir uppgefnir. Þeir töldu ekki
að þessi þreyta kæmi niður á sjúklingunum en hins vegar
væri nauðsynlegt að vera í góðu líkamlegu formi til þess að
stunda þessa vinnu Svipað kom fram í rannsókn sem gerð var
meðal svæfingahjúkrunarfræðinga (Perry, 2005). Tregðu hjá
heilbrigðisstarfsmönnum til að viðurkenna áhrif þreytu á störf
sín hefur verið lýst (Sexton o.fl., 2000). Það má spyrja hvaða
áhrif langvarandi þreyta hefur á hjúkrun sjúklinga og öryggi og
á hjúkrunarfræðingana og heilsu þeirra.
Í undanfara atvika má greina lélega mönnun, mikið vinnuálag
og streitufullt andrúmsloft, breytingar, vanhæfni starfsmanna
eða ófullnægjandi leiðsögn reyndari starfsmanna (Benner o.fl.,
2002; Meurier o.fl., 1997). Viðmælendum í þessari rannsókn
fannst þeir oft ekki hafa stjórn á aðstæðunum sem dró úr
starfsánægju og öryggi. Það kom skýrt fram í umræðum
rýnihópa að það eru hjúkrunarfræðingarnir sjálfir sem þurfa að
setja mörkin, og hafa í huga að fara ekki hraðar en þeir eru
færir um.
Þegar samræðurnar bárust að mistökum eða óvæntum atvikum
þá voru það stóru atvikin sem hjúkrunarfræðingarnir mundu,
atvikin sem höfðu einhverjar afleiðingar fyrir sjúklinginn. Þetta
bendir til þess að mistök eða óvænt atvik séu skilgreind út
frá því hvort einhverjar afleiðingar verði. Einnig var áberandi
sjónarmið að orsakir mistaka mætti rekja til einhvers sem hefði
brugðist hjá einstaklingnum sjálfum. Þetta er það sem Reason
(2000) talar um sem einstaklingsnálgun. Hjúkrunarfræðingarnir
leituðu orsaka í gleymsku, reynsluleysi, vanþekkingu, of miklum
flýti eða að eitthvað truflaði þá í verki. Þetta eru sömu þættir og
Meurier og félagar (1997, 1998) greindu í sínum rannsóknum.
Það þarf að læra af því sem gerist og nýta til forvarna, því þarf
úrvinnsla að vera kerfisbundin út frá víðu sjónarhorni og skoðað
hver var aðdragandinn en ekki bara endapunkturinn (Reason,
2000; Wood og Cook, 2002). Það sýndi sig í rannsókninni að
það er ákveðin tortryggni gagnvart atvikaskráningu í miðlægan
gagnagrunn og það vakti athygli í umræðum rýnihópa hversu
hjúkrunarfræðingarnir vita í raun lítið um atvikaskráningar,
hvort heldur er form þeirra eða tilgang. Þetta er í samræmi við
það sem aðrar rannsóknir sýna og greinilegt að skráningar og
skilgreiningar á mistökum eða óvæntum atvikum eru á reiki í
huga hjúkrunarfræðinga (Cook, o.fl. 2004; Meurier o.fl., 1998).
LOKAORÐ
Öryggi sjúklinga á skurðstofum er háð mörgum þáttum. Með
rannsókn þessari teljum við að varpað hafi verið ljósi á hvaða
þættir það eru sem hjúkrunarfræðingar á skurðstofum LSH telja
að skipti máli, annars vegar út frá hlutverki hjúkrunarfræðinga
og hins vegar skipulagi og vinnuumhverfi.
Það er ekki alltaf aðstaða til að veita bestu umönnun sem
þekking stendur til. Þeir sem sinna sjúklingum þurfa að horfast
í augu við ýmsa erfiðleika og jafnvel að slá af kröfum til að
geta mætt mótsagnarkenndum markmiðum, m.a. um aukin
afköst, sparnað og bætt gæði. Krafan um bættan árangur með
minni tilkostnaði má hins vegar ekki verða á kostnað öryggis.
Öryggið verður að byggja upp í kerfinu því, eins og þessi
rannsókn sýndi, þá eru veikleikarnir í mörgum tilvikum þar. Það
er mikilvægt að muna að það er fólkið sem skapar öryggið og
það þarf að styðja það í því að takast á við flókið umhverfi og
nýta þekkingu þess í því að leita lausna.
Þakkir
Höfundar vilja þakka eftirtöldum fyrir stuðning: Hjúkrunar-
fræðingum á skurðstofum í Fossvogi og við Hringbraut sem
veittu innsýn í reynslu sína og þekkingu og deildu með okkur
sýn sinni á öryggi. Helgu Jónsdóttur og Lovísu Baldursdóttur
sem sátu í meistaranámsnefnd fyrir góðar ábendingar. Lauru
Sch. Thorsteinsson fyrir aðstoð við rannsóknina. Helgu
Kristínu Einarsdóttur sviðsstjóra og Önnu Stefánsdóttur,
framkvæmdastjóra hjúkrunar, fyrir veittan stuðning. Rannsóknin
naut styrkja frá Rannís, Félagi íslenskra hjúkrunarfræðinga og
Landspítalanum sem þakkað er.
HEIMILDIR
Áslaug S. Svavarsdóttir og Laura Sch. Thorsteinsson (2006). Könnun á
öryggis menningu meðal hjúkrunarfræðinga sem starfa á skurð- og
svæfinga deildum Landspítala – háskólasjúkrahúss. Óbirt rannsókn.
Reykjavík: Landspítali – háskólasjúkrahús.