Tímarit hjúkrunarfræðinga - 01.09.2009, Blaðsíða 38

Tímarit hjúkrunarfræ›inga – 4. tbl. 85. árg. 200934
Dreifing á vitræna kvarðanum var þannig að flestir lentu á miðjum
kvarða með gildið 3 eða 25,1% eða efst á kvarðanum með gildið
6 (minnst vitræn geta) eða 26,7%. Skipting á ADL-kvarða var
mjög jöfn þó lítillega fleiri lentu í allra efsta hlutanum.
Við RUG-III-flokkun lentu flestir í flokknum „skert líkamleg
færni“, næst kom svo flokkurinn „sérstök endurhæfing“ en
fæstir voru í flokknum „umfangsmikil hjúkrun“.
Hlutfall skjólstæðinga hjúkrunarheimila sem eru virkir
í daglegum athöfnum
Ekki var marktækur munur á virkni í daglegum athöfnum eftir
aldri (p = 0,262). Hins vegar voru hlutfallslega fleiri konur virkar
heldur en karlar (p < 0,01) en sambandið var veikt (Cramérs V =
0,068). Hlutfallslega fleiri þeirra sem höfðu búið einir fyrir komu
voru virkir heldur en þeir sem höfðu búið með öðrum (p < 0,01)
en sambandið var einnig veikt. Munur var á virkni eftir fjölda stiga
á ADL-kvarða (p < 0,001) og fylgnin var talsverð bæði varðandi
stuttan (Cramérs V = 0,353) og langan ADL-kvarða (Cramérs V
= 0,350). Eftir því sem einstaklingurinn var með minni ADL-færni
var virknin minni hlutfallslega. Talsverð fylgni var milli vitræna
kvarðans og virkni í daglegum athöfnum (Cramérs V = 0,350),
þ.e. því meiri sem vitræn skerðing var því minni var virknin
hlutfallslega. Munur var milli röðunar í RUG-III flokka og virkni (p
< 0,001) en veik fylgni (Cramérs V = 0,177). Sambandið var þó
ekki einhlítt, þ.e. það fylgdist ekki að öllu leyti að því þyngri sem
einstaklingurinn væri samkvæmt RUG-III því minni væri virknin.
Þeir skáru sig t.d. úr sem voru í flokknum „sérstök endurhæfing“
þannig að þeir einstaklingar voru hlutfallslega virkari en aðrir þó
sá flokkur vegi næstþyngst í RUG-III-flokkuninni.
Meðaltími í virkum athöfnum hjá skjólstæðingum
hjúkrunarheimila
Munur var á meðaltíma í virkum athöfnum eftir aldri (p = 0,001)
en veik fylgni (rs = 0,078). Því eldra sem fólk var því minni var
meðaltími í virkum athöfnum. Ekki var munur milli kyns og
meðaltíma í virkum athöfnum (p = 0,246). Munur var milli fyrri
búsetu og meðaltíma í virkum athöfnum (p < 0,001) en fylgnin
þó veik (Cramérs V = 0,104), þ.e. þeir sem bjuggu einir áður
en þeir komu á heimilið vörðu hlutfallslega meiri tíma í virkum
athöfnum. Eftir því sem ADL-færni var lakari var meðaltími í
virkum athöfnum minni (p < 0,001) og var fylgnin talsverð bæði
við langa (rs = 0,416) og stutta ADL-kvarðann (rs = 0,421).
Því meiri sem vitræn skerðing var því minni var meðaltími í
virkum athöfnum (p < 0,001) og fylgnin talsverð (rs = 0,467).
Marktækur munur var milli RUG-III röðunar og meðaltíma í
virkum athöfnum (p < 0,001) en fylgnin var veik (rs = 0,091).
Það fylgir þó ekki alltaf að því þyngri sem einstaklingurinn er
samkvæmt RUG-III-flokkun því minni sé virknin, því þeir skáru
sig m.a. úr sem voru í flokknum sérstök endurhæfing og voru
hlutfallslega með meiri meðaltíma í virkum athöfnum þó sá
flokkur vegi næstþyngst í RUG-III flokkuninni.
Eftirlætisvistarverur skjólstæðinga hjúkrunarheimila
til virkni
Eins og fram hefur komið kýs 81,1% íbúa eigið herbergi til að
vera í þegar þeir taka sér eitthvað fyrir hendur. Munur var eftir
aldri (p < 0,05) en sambandið var veikt (Cramérs V = 0,085).
Hlutfall þeirra sem kjósa síður eigið herbergi eykst með aldrinum
en þó sker yngsti aldurshópurinn sig úr og fylgir þeim elsta. Ekki
var munur á óskum eftir kyni (p = 0,9). Þeir sem bjuggu einir fyrir
komu á heimilið kusu frekar eigið herbergi (p = 0,001). Hlutfall
þeirra sem kusu síður eigið herbergi jókst eftir því sem þeir
höfðu minni ADL-færni (p < 0,001) á bæði stuttum (Cramérs V
= 0,243) og löngum (Cramérs V = 0,232) kvarða. Talsverð fylgni
(Cramérs V = 0,341) var við vitræna kvarðann, þ.e. því meiri sem
vitræn skerðing var því færri hlutfallslega kusu eigið herbergi
þegar þeir taka sér eitthvað fyrir hendur (p < 0,001). Hvorki
var aldurs- (p =0,068) né kynjamunur (p = 0,469) á þeim sem
völdu dagstofuna þegar þeir taka sér eitthvað fyrir hendur. Hins
vegar kusu fleiri dagstofu af þeim sem bjuggu einir fyrir komu á
hjúkrunarheimilið (p < 0,05) en fylgnin var veik. Hlutfallslega færri
í hópi þeirra sem voru með minni ADL-færni fannst dagstofan
besti staðurinn til dægradvalar (p < 0,001) en fylgnin var veik
bæði við langa og stutta kvarðann. Einnig kom í ljós að því meiri
sem vitræn skerðing var því fleiri kusu dagstofu til dægradvalar
(p < 0,001) en þó sker elsti hópurinn sig úr, fylgnin var veik. Fleiri
hinna yngri kusu að vera innan stofnunar en utan deildar þegar
þeir stytta sér stundir (p < 0,01). Því minni sem ADL-færni var því
færri hlutfallslega kusu að vera innan stofnunar en utan deildar
í dægradvöl (p < 0,001). Því meiri sem vitræn skerðing var því
færri hlutfallslega kusu að vera innan stofnunar en utan deildar
við að stytta sér stundir (p < 0,001). Þeir sem eru yngri vildu
frekar dvelja utan stofnunar við dægradvölina (p < 0,001). Karlar
vildu líka frekar vera utan stofnunar við dægradvölina (p < 0,001)
en kynjamunurinn var þó lítill. Þeir sem höfðu minni ADL-færni
vildu síður vera utan stofnunar (p < 0,001). Sama átti við um
vitræna kvarðann, þ.e. því meiri sem vitræn skerðing var því færri
kusu að vera utan stofnunar (p < 0,001). Ekki verður fjallað nánar
um RUG-III-flokkunina í niðurstöðukaflanum þar sem hún hefur
ekki frekara gildi, sér í lagi þar sem endurhæfingarflokkurinn skar
sig úr eins og kom fram hér fyrir ofan og það varð því ekki fylgni
við þyngd RUG-III-flokkana.
Þær tómstundir sem íbúinn helst kýs
Oft var ekki kynjamunur á vali á tómstundum en þó kusu
konur frekar handavinnu, hannyrðir eða smíði en karlar (p <
0,001). Þær kusu líka frekar trúarbrögð eða andlegar athafnir
en sambandið var veikt (p < 0,01; Cramérs V = 0,065) og
hlutfallslega fleiri konur en karlar kusu blómarækt eða garðyrkju
(p < 0,01). Þá var lítill en marktækur munur milli kynjanna á
þann hátt að hlutfallslega fleiri karlar en konur kusu göngutúra
eða vera í hjólastól utandyra (p < 0,01). Hutfallslega fleiri karlar
en konur kusu líka að horfa á sjónvarp (p < 0,01) og hlusta á
útvarp (p < 0,01) en munurinn var lítill. Varðandi getu til ADL
og vitræna getu þá var það í öllum tilvikum þannig að því minni
sem getan var því færri kusu tómstundamöguleikann nema
þegar um tónlist var að ræða. Tónlist skar sig því úr við val á
tómstundum.
UMRÆÐA
Samkvæmt niðurstöðum þessarar rannsóknar eru 26,1%
íbúa hjúkrunarheimila í landinu virkir í daglegum athöfnum.