Tímarit hjúkrunarfræðinga - 01.09.2009, Blaðsíða 43

Tímarit hjúkrunarfræ›inga – 4. tbl. 85. árg. 2009 39
Ritrýnd fræðigrein
hefur notagildi og nákvæmni hans verið staðfest af læknum
á þúsundum sjúklinga í fjölmörgum rannsóknum víðs vegar
um heiminn (Bachmann o.fl., 2003; Stiell o.fl., 1994; 1995;
Yaxdani o.fl., 2006). Hæfni hjúkrunarfræðinga, hvort sem
um hjúkrunarfræðinga með viðurkennt framhaldsnám er að
ræða eða ekki, á notkun Ottawa-gátlistans hefur einnig verið
rannsökuð og hafa niðurstöður verið í samræmi við notkun
lækna á gátlistanum (Allerston og Justham, 2000b; Bachmann
o.fl., 2003; Derksen o.fl., 2005; 2007; Fiesseler o.fl., 2004;
Karpas o.fl., 2002; Stiell o.fl., 1995). Það gefur til kynna
að þjálfun fremur en framhaldsnám hefur áhrif á nákvæmni
þegar fyrirfram ákveðinn gátlisti er notaður (Lee o. fl., 1996;
Lindley-Jones og Finlayson, 2000). Notkun gátlistans dregur
úr fjölda óþarfa myndgreininga, styttir biðtíma og minnkar
kostnað sjúklinga sem sækja bráðamóttökur vegna áverka á
ökkla og fæti án þess að draga úr ánægju þeirra (Allerston og
Justham, 2000a; Bachmann o.fl., 2003; Derksen o.fl., 2007;
Fiesseler o.fl., 2004; Stiell o.fl.,1994; 1995; Yaxdani o.fl.,
2006). Rannsóknir hafa enn fremur sýnt að notkun gátlistans
meðal hjúkrunarfræðinga styttir viðverutíma sjúklinga og eykur
starfsánægju hjúkrunarfræðinga (Derksen o.fl., 2007; Fry,
2001; Salt og Clancy, 1997).
Hvað fellur undir starfssvið hjúkrunarfræðinga og unglækna
er mjög mismunandi eftir löndum og stofnunum. Hérlendis
og víða erlendis er flestum sjúklingum, sem sækja slysa- og
bráðamóttökur, sinnt af unglæknum en ekki sérfræðingum.
Klínísk reynsla hjúkrunarfræðinga á bráðamóttökum er oft
mikil á meðan viðvera hvers unglæknis er stutt og hefur þær
afleiðingar að þeir sjá takmarkaðan fjölda af sjúklingum með
minniháttar áverka (Davidson og Rogers, 2005; Geloven o. fl.,
2003; Hudson og Marshall, 2007; Tye, 1997).
Starfsþróun hjúkrunarfræðinga eflir hæfni og þekkingu þeirra
til faglegrar þróunar og eykur árangur og ánægju þeirra í starfi
auk þess sem sjálfstraust og sjálfstæði hlýst af aukinni klínískri
þjálfun (Fry, 2001). Starfsþróun er af þeim sökum mikilvægur
hluti mannauðsstjórnunar stofnana (Considine o.fl., 2006).
Hjúkrunarfræðingar telja að með því að þeim sé gefið færi á að
meta þörf á myndgreiningu aukist klínískt sjálfstraust þeirra og
ánægja. Að auki bæti það flæði sjúklinga, auki ánægju þeirra,
dragi úr bið- og viðverutíma og óánægju sjúklinga á biðstofu
án þess að draga úr gæðum þjónustunnar (Fry, 2001; Lindley-
Jones og Finlayson, 2000).
Megintilgangur rannsóknarinnar er að skoða hvernig nýta megi
reynslu og þjálfun hjúkrunarfræðinga til hagsbóta fyrir sjúklinga
á slysa- og bráðamóttöku FSA. Það er gert með því að innleiða
nýtt vinnulag sem felst í að hjúkrunarfræðingar meta við
móttöku áverka á ökkla og fæti með notkun Ottawa-gátlistans.
Í þeim tilgangi voru eftirfarandi rannsóknarspurningar settar
fram.
Rannsóknarspurningar
1. Hvert er mat hjúkrunarfræðinga á slysa- og bráðamóttöku
FSA á þörf fyrir myndgreiningu á sjúklingum með ökkla- og
fótaáverka með notkun Ottawa-gátlistans?
2. Hvert er mat unglækna á slysa- og bráðamóttöku FSA á þörf
fyrir myndgreiningu á sjúklingum með ökkla- og fótaáverka
eftir hefðbundna skoðun?
3. Er mat hjúkrunarfræðinga og unglækna sambærilegt með
tilliti til næmi og sérhæfni við Ottawa-gátlista?
AÐFERÐ
Rannsóknin var framsæ (e. prospective) samanburðarrannsókn.
Gagnasöfnun fór fram á fjögurra mánaða tímabili frá 15.
nóvember 2007 til 15. mars 2008 á slysa- og bráðamóttöku
FSA.
Þátttakendur og úrtak
Úrtak hjúkrunarfræðinga (n=13) var allir hjúkrunarfræðingar
slysa- og bráðamóttöku FSA sem samþykktu þátttöku og höfðu
setið námskeið í klínískri skoðun með notkun Ottawa-gátlistans.
Hjúkrunarfræðingarnir voru allt konur og var meðalaldur þeirra
38 ár (sf. = 7,8; spönnin 28–53 ár). Meðalheildarstarfsaldur
þeirra var tæp tíu ár (tveir mánuðir til tuttugu og sex ár).
Meðalstarfsaldur innan slysa- og bráðamóttöku var rúm sex
ár (tveir mánuðir til fjórtán og hálfs árs). Úrtak unglækna
(n=10) voru allir læknar sem samþykktu þátttöku og gengu
vaktir unglæknis á bæklunarsviði slysa- og bráðamóttöku
FSA, fimm konur og fimm karlar, meðalaldur þeirra var 30 ár
(sf.= 2,8; spönnin 25–34 ár). Meðalheildarstarfsaldur var 23
mánuðir (einn mánuður til fimm og hálft ár). Meðalstarfsaldur
unglæknanna innan slysa- og bráðamóttöku voru tæpir þrettán
mánuðir (fjórir dagar til fjögurra ára). Þýði sjúklinga var 109
einstaklingar sem leituðu á slysa- og bráðamóttöku vegna
áverka á ökkla og fæti meðan á rannsókn stóð. Skilyrði
úrtaksins voru: 1) vera tólf ára og eldri, 2) samþykkja þátttöku,
3) hafa áverka innan við tveggja sólarhringa gamlan, 4) ekki
vera með aðra stærri áverka, 5) vera án geðrænna vandamála,
6) ekki vera undir áhrifum áfengis eða lyfja, 7) ekki vera
þungaðir, 8) ekki hafa minnkað yfirborðsskyn á ökkla, 9) ekki
hafa leitað eftir meðferð vegna sama vandamáls áður (á sama
fæti) og 10) ekki um yfirborðsáverka á ökkla að ræða án áverka
á mjúkvefi eða bein svo sem skurði-, stungu- eða brunaáverka.
Öll skilyrði rannsóknarinnar uppfylltu 48 sjúklingar, 26 karlar og
22 konur.
Mælitæki
Gagna var aflað á tvennan hátt. Annars vegar með matsblaði
sem hjúkrunarfræðingar notuðu og hins vegar með matsblaði
sem unglæknar notuðu. Í grunninn var sömu upplýsingum
safnað um sjúkling en aðferð við mat á áverkum og
skráning á niðurstöðum skoðunar ólík á milli hópa þar sem
hjúkrunarfræðingar byggðu skoðun sína á Ottawa-gátlistanum
en unglæknar ekki.
Auk upplýsinga af matsblöðum rannsóknarinnar safnaði
rannsakandi gögnum um lífaldur, heildarstarfsaldur og starfsaldur
innan slysa- og bráðamóttaka meðal hjúkrunarfræðinga
og unglækna. Enn fremur var farið yfir hvort sjúklingar í
rannsókninni hefðu komið í óráðgerða endurkomu allt að tveim
vikum eftir nýkomu þar sem greint var brot.