Tímarit hjúkrunarfræðinga - 01.09.2009, Qupperneq 46

Tímarit hjúkrunarfræ›inga – 4. tbl. 85. árg. 200942
sem næmi hefðbundinnar skoðunar lækna hefur mælst á
bilinu 81,4%–91,0% (Allerston og Justham, 2000b; Mann o.fl.,
1998). Erlendar rannsóknir sýna jafnframt að næmi lækna með
notkun Ottawa-gátlistans er betri eða á bilinu 99,6%–96,4%
(Bachmann o.fl., 2003). Því má hugleiða hvort ekki væri rétt
að unglæknar nýttu sér Ottawa-gátlistann við skoðun sína í
framtíðinni.
Unglæknar rannsóknarinnar sendu 58,3% sjúklinga í
myndgreiningu af ökkla og 29% af fæti eftir hefðbundna
skoðun sína. Það er heldur færri en í rannsókn Stiell og félaga
(1995) þar sem 82,8% sjúklinga voru sendir í mynd eftir klínískt
mat en 60,9% ef Ottawa-gátlistinn var notaður. Þarna má velta
fyrir sér hvort sú vissa að allir sjúklingar færu í myndgreiningu
burtséð frá niðurstöðu úr mati þeirra hafi haft einhver áhrif þar
sem lítil hætta var á að brot greindust ekki.
Hjúkrunarfræðingarnir sendu fleiri í ökklamynd en læknar en
hlutfall brota, sem hjúkrunarfræðingar greindu (40%), var ívið
betra heldur en hjá unglæknunum (35%). Það er í samræmi
við niðurstöður rannsóknar Derksten og félaga (2005) þar sem
hjúkrunarfræðingar greindu 49% brota en unglæknar 39%
þrátt fyrir að hjúkrunarfræðingarnir sendu fleiri í mynd. Enn
fremur var sambærileiki í mati hjúkrunarfræðinga og unglækna
hliðstætt því sem hefur komið fram í öðrum rannsóknum
(Fiesseler o.fl., 2004; Mann o.fl.,1998).
Mikill munur var á starfsaldri hjúkrunarfræðinga og unglækna
rannsóknarinnar bæði í heild og innan slysa- og bráðamóttöku
en sex af tíu unglæknum rannsóknarinnar voru á kandídatsári
sínu. Erlendar rannsóknir hafa bent á að stuttur starfsaldur
unglækna liggi í þeirri staðreynd að flestir læknar á slysa- og
bráðamóttöku starfa þar á kandídatsári sínu og hætti svo
störfum á bráðamóttökum (Davidson og Rogers, 2005; Tye,
1997). Þetta veldur því að sífellt er verið að þjálfa upp nýja
einstaklinga í starf unglæknis og því afar takmörkuð reynsla
og hæfni meðal þeirra (Sakr o.fl., 1999). Þessu er öðruvísi
farið hjá hjúkrunarfræðingum sem ráða sig til lengri tíma á
slysa- og bráðamóttökur. Það liggur því beinast við að álíta að
geta hjúkrunarfræðinga og þjálfun í klínísku mati á ökkla- og
fótaáverkum sé stöðug eða batni eftir því sem reynsla þeirra
eykst en standi í stað hjá unglæknum þar sem endurnýjun
þeirra er hröð.
Niðurstöður þessarar rannsóknar og fyrri erlendra rannsókna
á viðfangsefninu gefa til kynna að ekki er verið að draga
úr gæðum þjónustunnar með því að færa mat á þörf fyrir
myndgreiningu í hendur hjúkrunarfræðinga eins og ráðgert er
að gera á slysa- og bráðamóttöku FSA. Enn fremur er ekki verið
að fjölga þeim einstaklingum sem sendir eru í myndgreiningu
án þess að vera með brot. Ákvörðun meðferðar verður áfram
í höndum unglækna og þeir hafa alla möguleika á að senda
í mynd sjúklinga sem ekki voru sendir af hjúkrunarfræðingi.
Rannsóknir hafa þó sýnt að þeir sem sendir eru í mynd af
unglækni eftir skoðun hjúkrunarfræðings reynast ekki vera
brotnir (Mann o.fl., 1998; Salt og Clancy, 1997). Ávinningur
fyrir þjónustuna af því að hjúkrunarfræðingar taki að sér þetta
mat felst í styttri biðtíma sjúklinga, fljótari greiningu og aukinni
ánægju sjúklinga.
Í heildina eru niðurstöður rannsóknarinnar sambærilegar
við niðurstöður erlendra rannsókna sem eru að mat
hjúkrunarfræðinga og lækna er sambærilegt við mat á ökkla-
og fótaáverkum (Allerston og Justham, 2000b; Derksen o.fl.,
2005; 2007; Fiesseler o.fl., 2004; Mann o.fl., 1998; Salt
og Clancy, 1997). Hlutfall pantaðra myndgreininga miðað
við fjölda brota var reyndar lægra bæði hjá unglæknum
og hjúkrunarfræðingum samanborið við niðurstöður erlendra
rannsókna (Mann o.fl., 1998; Salt og Clancy, 1997; Stiell o.fl.,
1995).
Við túlkun á niðurstöðum rannsóknarinnar verður að hafa
í huga fæð sjúklinga sem til skoðunar voru. Þegar horft er
á niðurstöðurnar í samhengi við niðurstöður sambærilegra
erlendra rannsókna þá gefa þær sterkar vísbendingar um
að hjúkrunarfræðingar ættu að sinna í meira mæli mati á
minniháttar ökkla- og fótaáverkum en verið hefur. Hins vegar
væri áhugavert að framkvæma þessa rannsókn á stærri
bráðadeild hérlendis og jafnframt að skoða kostnaðarávinning
af því að þjálfa hjúkrunarfræðinga til ákveðinna verka sem eru
sjúklingum til hagsbóta.
LOKAORÐ
Hæfni til verka er mikilvægari en landamæri starfsstétta þegar
kemur að öryggi sjúklinga, skilvirkni og hagkvæmni í þjónustu.
Sjálfstæði hjúkrunar og sjálfstæði hjúkrunarfræðinga við störf
hefur vaxið á undanförnum árum. Fjölbreytni hjúkrunarstarfa
um allan heim er að aukast og mörk starfsheita og milli
stétta innan heilbrigðiskerfisins stöðugt ógreinilegri. Þróun á
hlutverki hjúkrunarfræðinga birtist í áframhaldandi stefnumótun,
hagræðingu kostnaðar og skorti á vinnuafli ásamt þörf á að
bæta gæði þjónustunnar.
Niðurstöður rannsóknarinnar lofa góðu fyrir hagræðingu innan
slysa- og bráðamóttöku FSA þar sem vonir standa til að með
því að færa mat á þörf fyrir myndgreiningu á sjúklingum með
minniháttar áverka á ökkla og fæti í hendur hjúkrunarfræðinga
megi hefja feril þeirra fyrr og stytta bið- og viðverutíma. Það er
von rannsakenda að rannsóknin hryndi af stað breytingum sem
munu auka ánægju sjúklinga og starfsfólks deildarinnar og að
fleiri viðurkenndir gátlistar verði aðlagaðir deildinni til hagsbóta
fyrir skjólstæðinga hennar.
Þakkarorð
Sérstakar þakkir fá einstaklingar sem leituðu til slysa- og
bráðamóttöku FSA og tóku þátt í rannsókninni, hjúkrunar-
fræðingar og unglæknar sem tóku þátt, Ari H. Ólafsson
yfirlæknir og Hulda Ringsted hjúkrunardeildarstjóri. Án þeirra
allra hefði þessi rannsókn ekki orðið að veruleika. Fræðslu- og
rannsóknarráði FSA og Félagi íslenskra hjúkrunarfræðinga eru
færðar þakkir fyrir veitta styrki til rannsóknarinnar.