Tímarit hjúkrunarfræðinga - 01.09.2009, Blaðsíða 50

Tímarit hjúkrunarfræ›inga – 4. tbl. 85. árg. 200946
mönnunar og þessa rannsókn var tekin í samvinnu við
starfsmenn sem hlut áttu að máli. Útfærsla á samsetningu
mönnunar og ábyrgð var þróuð í samvinnu við stjórnendur
í hjúkrun á Öldrunarsviði og á Landspítala, starfsmenn sem
tóku þátt í rannsókninni og sérfræðinga utan spítalans. Ferli
starfendarannsókna hefur verið líkt við spíral eða gorm þar
sem breyting er skipulögð, framkvæmd, skoðuð og metin og
í framhaldi af því endurskipulögð í samræmi við skoðun og
mat og þannig hefst ferlið aftur (Green o.fl., 2004). Þennan
hring fóru starfsmenn og rannsakendur hvað eftir annað,
gerðu breytingar, endurskoðuðu þær og mátu hvernig þær
samræmdust starfseminni.
Notaðar voru bæði megindlegar og eigindlegar aðferðir
við gagnasöfnun og gagnagreiningu. Þannig er náð fram
mismunandi sjónarhorni við að afla þekkingar á sama fyrirbærinu
og eykur það áreiðanleika niðurstaðna (Morton-Cooper, 2000).
Megindlegi hluti rannsóknarinnar var tvíþættur. Annars vegar
var skoðuð breyting á RAI-gæðavísum (Zimmerman, 2003)
sem eru byggðir á RAI-mati á inniliggjandi sjúklingum á deild
A (Anna Birna Jensdóttir o.fl., 1998; Morris o.fl., 1990). Hins
vegar var starfsánægjukönnun (Hildur Friðriksdóttir o.fl., 2002)
lögð tvisvar fyrir starfsmenn á deild A. Eigindlegur þáttur
rannsóknarinnar var líka tvíþættur, annars vegar rýnihópar og
hins vegar dagbókarskrif.
Þátttakendur
Þátttakendur í rannsókninni voru sjúklingar og starfsmenn
á deild A og hjúkrunarfræðingar á deild B. Leitað var eftir
upplýstu samþykki allra sem voru þátttakendur og ef sjúklingar
voru ekki færir um að gefa samþykki var leitað eftir samþykki
aðstandenda þeirra. Heildarfjöldi RAI-mata, sem gerð voru á
sjúklingum í rannsókninni, voru 44 þ.e. á tímabilinu febrúar –
ágúst 2004 (n=13) og tímabilinu september 2004 – mars 2005
(n=31). Starfsfólk á deild A tók þátt í starfsánægjukönnuninni
í tvígang, í febrúar 2004 (n=16) og í nóvember 2004 (n=17).
Þverfaglegur hópur starfsmanna (n= 17) tók þátt í rýnihópum
í október 2004, þ.e. hjúkrunarfræðingar (n=7), sjúkraliðar með
framhaldsnám (n=4) og sjúkraliðar og sérhæft aðstoðarfólk
(n=6). Valdir starfsmenn og rannsakendur (n=9) héldu dagbók
allt rannsóknartímabilið.
Mælitæki
RAI-matstækið (Resident Assessment Instrument) var notað
til að meta gæði hjúkrunar (Morris, 1990). Þrjátíu gæðavísar
hafa verið þróaðir fyrir fyrir RAI-matstækið (InterRAI, 2009;
Zimmerman, 2003; Zimmerman o.fl., 1995). Hver gæðavísir
byggist á einni eða fleiri breytum úr RAI-mati einstaklings
en niðurstaðan af þeim útreikningum er annaðhvort „já,
gæðavísirinn er til staðar“ hjá einstaklingnum eða „nei, hann
er ekki til staðar“. RAI-gæðavísar eru þó misjafnlega góðir til
samanburðar á milli stofnana og hafa rannsakendur sýnt fram
á að tíu af þrjátíu RAI-gæðavísum eru áreiðanlegastir að þessu
leyti (tafla 1) (Rantz o.fl., 2004). Í þessari rannsókn voru hafðir
til viðmiðunar þeir 20 gæðavísar sem eru reiknaðir út fyrir RAI-
mat á íslenskum öldrunarstofnunum og sýndir eru á töflu 1
(Heilbrigðis- og tryggingamálaráðuneyti, 2007).
Til að meta starfsánægju var notaður hluti af spurningalista
um starfsánægju frá Vinnueftirlitinu (Hildur Friðriksdóttir o.fl.,
2002), alls 73 spurningar á 4–5 stiga Likert-skala. Flestar
spurningarnar voru með fimm svarmöguleikum (mjög sjaldan
eða aldrei, frekar sjaldan, stundum, frekar oft, mjög oft eða
alltaf) og var reiknað út meðaltal svara fyrir hverja spurningu.
Viðtöl rýnihópa voru tekin upp á segulband og síðan umrituð
á tölvu ásamt þeim texta sem skráður hafði verið í dagbækur.
Túlkandi fyrirbærafræði var notuð við greiningu á viðtölum í
rýnihópum og dagbókarskrifum. Stuðst var við skrif Max van
Manen (1997) í því tilliti.
Tafla 1. Tuttugu gæðavísar sem notaðir eru á íslenskum
hjúkrunarheimilum og í rannsókninni.
Algengi bylta*
Algengi hegðunarvandamála gagnvart öðrum
Algengi þunglyndiseinkenna*
Algengi þunglyndiseinkenna án meðferðar*
Notkun 9 eða fleiri lyfja*
Algengi þvag- eða hægðaleka
Algengi þvag- eða hægðaleka án reglubundinna salernisferða
Algengi þvagleggja
Algengi hægðastíflu
Algengi þvagfærasýkinga*
Algengi þyngdartaps*
Algengi sondugjafa
Algengi vökvaskorts*
Algengi rúmfastra íbúa*
Notkun sterkra geðlyfja í öðrum tilfellum en mælt er með
Algengi róandi lyfja og svefnlyfja
Stöðug notkun svefnlyfja eða oftar en tvisvar í viku
Algengi daglegra líkamsfjötra/öryggisútbúnaðar
Algengi lítillar eða engrar virkni
Algengi þrýstingssára, stig 1–4*
* Áreiðanlegur gæðavísir samkvæmt Rantz (2004).
Siðfræði
Leyfi var fengið hjá siðanefnd LSH (Erindi: 55/2003),
Persónuvernd (Tilvísun: S1785/2004), lækningaforstjóra
LSH, hjúkrunarforstjóra LSH og sviðsstjóra á Skrifstofu
starfsmannamála LSH (Tilvísun: 16) fyrir framkvæmd
rannsóknarinnar. Leitað var eftir upplýstu samþykki starfsfólks
sem tók þátt í rannsókninni, sjúklinga og aðstandenda sjúklinga
sem ekki voru færir um að taka ákvörðun um þátttöku í
rannsókn.
Framkvæmd
Til að undirbúa breytingarnar voru haldnar vinnusmiðjur,
m.a. til að útbúa verklagsreglur, með hjúkrunarfræðingum á