Tölvumál - 01.02.2008, Síða 16

1 6 | T Ö L V U M Á L
Fjörutíu ára afmæli Skýrslutæknifélags Íslands markar tímamót sem eðlilegt er að nota til
að tengja saman sögu og framtíðarsýn. Um leið og ég árna félaginu allra heilla langar mig að
bregða ljósi á mikilvæg áhrif upplýsingatæki á nám og nauðsyn breytinga í skólastarfi.
hentar þeim. Þetta unga fólk þarf ekki lengur að vera háð því að sækja
sér þekkingu og skila af sér afrakstri sínum einvörðungu í töluðu og rituðu
máli, heldur eru möguleikarnir miklu fjölbreyttari til að afla sér þekkingar,
vinna með viðfangsefni og skila af sér.
Og hvernig vann svo unga fólkið sem ráðið var til hönnunarstarfa fyrir
næstum áratug? Þau stunduðu stöðuga fjölsinnu (multitasking), en við það
minnkaði ekki dýptin í vinnu þeirra. Né heldur háði það þeim við að einbeita
sér. Hæfni þeirra til að „lesa“ margmiðlunarefni var þeim sjálfsögð. Hún
birtist í því hvernig þau stýrðu för sinni um flókin og jafnvel ruglandi rými
upplýsinga. Þeim virtist falla slíkt vel í geð og þau gerðu það af öryggi.
Saman blandaðist nám og skemmtan/spenna og þau greindu það ekki
nauðsynlega sundur. Að greina ekki sundur nám og skemmtan er reyndar
nokkuð sem þekkt var áður úr námi utan veggja skólanna.
Við að fylgjast með unga fólkinu sáu vísindamennirnir ekki að vinnubrögð
þeirra líktust þeim sem skólinn hefur lengst af lagt áherslu á; að fylgja
línulegum þræði og fara eftir leiðbeiningum. Þvert á móti líktust vinnubrögð
þeirra meira því sem franski mannfræðingurinn Claude Levi­Strauss (1908­
2007) kallaði „bricolage“, sem kannske mætti kalla fjölnýtingu. Þau notuðu
allt sem tiltækt var innan seilingar (og seilingin nær langt á vefnum), allt
eins og þúsundþjalasmiðir gera best. Þau sóttu í mörg svið, blönduðu
saman texta, mynd, hljóði og fleiru og þau byggðu ekki upp samkvæmt
fyrirfram ákveðinni forskrift. En þau náðu árangri, gátu skýrt það sem þau
gerðu, hvernig þau fóru að og hvers vegna.
Flestir kannast við hættuna sem skapast í skólum við að nemendur læra
„vitrænt“ um tiltekið svið en eru samt vanhæfir til þess að beita þessari
þekkingu við raunverulegar aðstæður. Sjálf get ég enn hlegið að sjálfri mér
þegar ég settist á sundlaugarbakkann í regnskógum Ástralíu sumarið 1990.
Hinum megin við laugina voru pálmatré og það var vandalítið fyrir mig að
finna stað þar sem hornið milli trjánna leyfði mér u.þ.b. klukkustundar
setu í sólinni. Lengri tíma hafði ég ekki þolinmæði í. En það liðu ekki nema
Upplýsingatækni í starfi, menningu og daglegu lífi
Ekki er ástæða til að hafa mörg orð um áhrif upplýsinga­ og samskiptatækni
(UST) á daglegt líf, störf, ákvarðanatökur, menningarsköpun, hnattræn
samskipti og margt fleira. Þetta er einfaldlega sá veruleiki sem við búum
við og hefur gjörbreytt heimsásýndinni á örfáum áratugum. En þar með er
ekki allt upp talið.
Upplýsingatækni í námi er dálítið annað
Nám er flókið fyrirbæri. Að vísu mismunandi flókið eftir því hvað um ræðir,
en í grundvallaratriðum er nám breyting. Breyting á sýn, breyting á skynjun
samhengis, eigin uppbygging nýrrar þekkingar, læsi á nýjar aðstæður og
nýjar nálganir með öllum tiltækum miðlum. Áhrif UST á nám innan skóla
eru hvergi viðlíka öflug og á þá þætti sem ég hef áður nefnt. Áhrif á val
efnis og skipan kennslu í hinum ýmsu námsgreinum skólanna breytist enn
afar hægt þótt búnaður og möguleikar aukist [1, 2].
Er ástæða til að halda að nemendur geti nú á tímum tekið á námi á annan
hátt en samkvæmt hefðum skólanna, hefðum sem eiga rætur sínar í
iðnaðarsamfélögum? Fjölmargir hafa lagt til þeirrar umræðu á undanförnum
áratugum og með mismunandi stig UST í huga. Lítum á hvað John Seeley
Brown, sem var lengi forystumaður Xerox og forstjóri Palo Alto Research
Center, skrifaði um aldamótin, en hann leitaðist við að skilja hvað það
merkti að alast upp í stafrænum heimi [3]. Lærir maður þá öðruvísi, og
ef svo, hvernig þá? Meðal annars réði hann 15 ára unglinga til starfa til
að hanna framtíðarumhverfi fyrir bæði störf og nám. Unglingarnir fóru allt
öðruvísi að í úrlausn þessara verkefna en algengast er að nemendur geri
við úrlausn skólaverkefna.
Megináhrif breytinganna taldi Brown vera veraldarvefinn. En hann sagði
hann þó vera lítið meira en fyrstu skref. Enda var hann sannspár og margt
hefur breyst síðan sem gaf tilefni til að tala um „nýja útgáfu veraldarvefsins“.
Samt sagði Brown þá: Nú eiga skólamenn þann möguleika opinn að byggja
upp miðil sem gerir öllu ungu fólki kleift að stunda nám á þann hátt sem
fyrir skóla
Nýting upplýsingatækni
í námi
er ekki einfalt mál
Anna Kristjánsdóttir
prófessor við Kennaraháskóla Íslands
og Háskólann í Agder í Noregi