Jón á Bægisá - 01.11.2008, Page 32

Ástráður Eysteinsson
þjóð geti metið bækur hans að verðleikum. Það gerði Gunnar með því að
þýða sjálfur bækur sínar á íslensku af dönsku og gera þær þýðingar að hinni
opinberu útgáfu þeirra Þessu andmælir Soffía Auður Birgisdóttir
í áðurnefndi grein og segir þetta „goðsögn“ (semsé staðlausa stafi) sem
„heyrist endrum og eins í bókmenntaumræðunni þar sem hver étur upp
eftir öðrum án þess að hafa kannað málið sjálfur." Hún segir ennfremur:
„Nefna má að hinn kaldhamraði og stuðlaði stíll Gunnars nýtur sín meðal
annars vel í Svartfugli, þar sem fjallað er um kaldan og miskunnarlausan
mannheim."23 Skömmu síðar, eða árið 2001, tekur Jón Yngvi Jóharmsson
í svipaðan streng í formála að Svartfugli: „Eitt af því sem hefur haft áhrif á
orðspor Gunnars eru þjóðsögur um að hann hafi sjálfur stórlega spillt verk-
um sínum með því að þýða þau aftur á íslensku. Þetta á allra síst við um
Svartfugl. Stíll Gunnars á íslensku er einstakur og um margt sérkennilegur.
Hann er kjarnyrtur og orðaforðinn mikill. Setningarnar eru oft flóknari en
í hefðbundnum íslenskum sagnastíl sem hefur einfeldnina og skýrleikann
að markmiði. Þessir eiginleikar eiga vel við söguefni og sögusvið Svartfugls,
þar sem Gunnar fléttar inn í stíl sinn tungutaki embættismanna og dóm-
stóla á tíma sögunnar."24
Athyglisvert er að þrátt fyrir útgefna könnun Þrastar Helgasonar á
þýðingum Fjallkirkjunnar tala tveir áðurnefndir fræðimenn um „goðsagn-
ir“ og „þjóðsögur“ um þýðingar Gunnars á eigin verkum. Vissulega má
segja að brýn þörf sé á frekari rannsóknum, m.a. til að styðja þau viðhorf
sem fram koma í máli þeirra SofFíu Auðar og Jóns Yngva um Svartfugl,
en einnig til að öðlast skýrari sýn yfir öll þau merkilegu og margvíslegu
textatengsl og endurritanir sem um er að ræða. Því mér finnst margt benda
til að þau séu margvísleg og langt frá því að vera einhlít. I nýlegri bók,
Skáldalíf segir Halldór Guðmundsson um þýðingar Gunnars: „Bækurnar
á móðurmálinu urðu að vera hans verk; ættu þær líf fyrir höndum skyldi
það vera með tungutaki hans. Þess vegna leit hann líka svo á að hann væri
ekki að þýða heldur að semja bækurnar upp á nýtt á íslensku. Hann forð-
aðist að fara nærri þýðingum Halldórs eða annarra [...].“25 Ekki verður
séð hvaða rannsóknir Halldór styðst við í þessari síðustu fullyrðingu, aðra
en áðurnefnda könnun Þrastar. Eins og fram kemur hér á eftir í athugun
23 SofFía Auður Birgisdóttir: „Bókmenntasaga, þýðingar og sjálfsþýðingar. Hugleiðingar
um stöðu Gunnars Gunnarssonar í íslenskri bókmenntasögu", Andvari, 124. árg., 1999, s.
128-140, hér s. 135 og 136. Tilvitnunin í pistil Illuga er sótt í grein Soffíu Auðar, s. 135. Grein
llluga nefnist „Leikur að eldi“ og birtist í Degi 6. ágúst 1999.
24 Jón Yngvijóhannsson: „Formáli", í: GunnarGunnarsson: Svartfugl, höfúndur íslenskaði,
Reykjavík: Islands þúsund ár (Islensku bókaklúbbarnir) 2001, s. v-xxiii, hér s. x.
25 Halldór Guðmundsson: Skáldalíf. Ojvitinn úr Suðursveit og skáldið á Skriðuklaustri,
Reykjavík: JPV-útgáfa 2006, s. 377.
30
á ffficepáiá - Tímarit um þýðingar nr. 12 / 2008