Bændablaðið - 17.12.2015, Qupperneq 56

56 Bændablaðið | Fimmtudagur 17. desember 2015
Greinar úr bók Páls Baldvins Baldvinssonar:
Stríðsárin 1938–1945
Í lok nóvember kom út stórbók
um stríðsárin með safni greina
og textabrota frá árunum
1938 til 1945 sem rekja sögu
þessa tíðindaríka tímabils í
veraldarsögunni, þó ljósi sé
einkum beint að Íslandi, þjóðlífi
fyrir ófriðinn, við upphaf stríðsins
og svo hersetu í nær sex ár.
Verkið er 1.088 síður að lengd
með skrám en bókina prýða um
3.000 myndir og greinar eru vel á
19. hundraðið.
Dósafyllerí
„Nýjasta og viðbjóðslegasta
aðferðin til að gera sig ölvaða er
hið svokallaða „dósafyllirí“.
Fólk, einkum krakkar og
unglingar, andar að sér uppgufun
úr sérstöku gúmmílími. Í líminu
eru eiturefni, sem hafa deyfandi og
lamandi áhrif á líkamann, einkum
höfuðið.
Ragnar vinur minn og ég vorum
að líma skóhlífarnar okkar á
dögunum; notuðum við þetta lím.
Okkur datt í hug að soga að okkur
uppgufun af þessu undralími, sem
unglingar í skólum hér í bæ eru svo
hrifnir af. Urðum við á einu máli
um það, að áhrifin væru djöfulleg
í fylsta máta. Og undruðumst við
mjög, að nokkur skuli hafa nautn
af að kvelja sig.
Það lítur út fyrir að
gúmílímsfyllibyttur hafi hugsað sér
að nota þetta í stað áfengis, en sú
er raunin á, að áhrif af gúmmílími
eiga ekkert skylt við áhrif af áfengi.
Þeir, sem nota eiturlyf, gera það
venjulega til þess að létta skapið og
deyfa sig fyrir óþægilegum áhrifum,
og má vera að þau nái stundum
tilgangi sínum, en „dósafyllerí“
skapar aðeins vanlíðan.
Skólastjórar hafa nú þegar
gert allsherjar herferð á hendur
„dósafylliríi“, enn fremur er ekki
lengur leyfilegt að selja þessa
tegund gúmmílíms nema fullorðnu
fólki. Þessi sjálfskvalaþorsti hefir
geisað sem farsótt um bæinn í vetur,
en virðist vera í rénun.“ Karl í koti
skrifar í dálk Hannesar á horninu í
Alþýðublaðinu 22. febrúar 1939.
Humar til manneldis
„Við þurfum ekki að henda neinni
fisktegund og við megum ekki
kasta neinu af fiskinum, ekki einu
sinni roðinu. Við getum gert okkur
mat úr öllu.“– Þetta sagði hinn ötuli
framkvæmdastjóri Niðursuðu verk-
smiðju Sölusambands íslenzkra
fiskframleiðenda, Þorvaldur
Guðmundsson, við blaðamann frá
Alþýðublaðinu í gær, er hann leit
inn í verksmiðjuna til að sjá hvernig
farið væri með krabbann, humarinn,
sem Aðalbjörg kom með í fyrra dag.
Aðalbjörg hefir í tveimur stuttum
veiðitúrum fengið 35 körfur af
humar, sem verksmiðjan hefir þegar
tekið til meðferðar og fengið um
400 dósir af niðursoðnum humar
úr. Þorvaldur Guðmundsson fór
með í fyrri túrinn og veiddu þeir í
Jökuldjúpi.
„Við höfum tekið allar
mögulegar fisktegundir, sem
Aðalbjörg hefir veitt, og matreitt,
viltu smakka á reyktri skötu, eða
reyktum skötusel? Engu þarf að
henda, við Íslendingar erum búnir
að gera það allt of lengi. Það er til
markaður fyrir allar fisktegundir,
aðeins ef þær eru matreiddar á réttan
hátt. Hugsaðu þér það til dæmis,
að aldrei hefir humar verið veiddur
hér og því aldrei matreiddur,
bátarnir og togararnir hafa að vísu
fengið meira og minna af humar
í hverri veiðiferð, en honum hefir
alltaf verið kastað. En í hvert sinn
er við fáum bréf erlendis frá með
fyrirspurnum um vörur okkar, er
fyrst og fremst spurt um humar.
Það er ótakmarkaður markaður
fyrir hann.“ … Alþýðublaðið 24.
maí 1939.
Hör, hampur og soyabaunir
Frú Rakel P. Þorleifsson hefir um
nokkurra ára skeið haft með höndum
ræktun margvíslegra nytjajurta
og skrúðplantna að heimili sínu,
Blátúni við Kaplaskjólsveg í
Reykjavík. Meðal annars hefir hún
gert tilraunir með ræktun ýmissa
jurta, sem ekki hafa verið ræktaðar
hér áður, þar á meðal hör, hamp,
soyabaunir og fleira.
Tíðindamaður Tímans brá sér
nýlega vestur að Blátúni til þess að
kynna sér tilraunir þær, er frú Rakel
hefir gert þar með ræktun hörs. Hina
fyrstu tilraun sína gerði hún sumarið
1937, og náði þá enginn annar reynt
að rækta hör hér á landi á seinni
árum. Náði hún þegar sæmilegum
árangri, og varð vöxtur hörsins í
Blátúni svipaður og samskonar
tegundir ná erlendis.
Úr hör þeim, er frú Rakel ræktaði
sumurin 1937 og 1938, hefir hún
spunnið þráð og unnið dálitlar
dúkræmur og virðist hörinn að öllu
leyti vera fínn og góður. Sumt af
hörfræinu náði góðum þroska þessi
ár. Síðastl. haust réðist frú Rakel til
utanfarar og naut til þess nokkurs
opinbers styrks. Dvaldi hún við
allmargar stofnanir í Danmörku,
þar sem hún kynntist ræktun hörs,
hagnýtingu og vinnsluaðferðum.
Skoðaði hún meðal annars danskar
hörekrur, hörbleytistöðvar og
verksmiðjur og naut góðra ráða hjá
þekktum mönnum á þessu sviði.
Nú í ár hefir hún sáð fimm
tegundum hörs. Er það gert í síðara
hluta apríl eða byrjun maí. Allar eru
hörtegundirnar komnar vel upp og
gerir hún sér nú von um enn betri
árangur en fyrr. Átti hún nú völ
nýrra og heppilegra frætegunda.
Fáeinir menn hafa orðið til þess
að fá fræ til reynslu hjá frúnni, og
hefir að minnsta kosti sumum þeirra
heppnast ræktun hörsins. ... Tíminn
10. júní 1939.
Bruni í Sænska frystihúsinu
Þriðjudaginn 4. júlí kom upp eldur
í norðurálmu Sænska frystihússins
og brunnu til kaldra kola tvær efstu
hæðirnar af þeim hluta hússins. Kl.
12½ hafði slökkviliðinu tekist að
ráða niðurlögum eldsins og er það
allra mál, að framganga þess hafi
verið hin frækilegasta.
Nokkru eftir að slökkvistarfið
byrjaði, varð mikil sprenging og
flaug stór hluti af þakinu í loft
upp. Asparse-sements-plöturnar,
sem húsið var klætt með, sprungu
og brotin úr þeim þeyttust í allar
áttir. Héldu plöturnar síðan áfram
að springa og má telja mesta lán að
þær skyldu ekki valda slysi. Þykkan
reykjarmökk lagði yfir bæinn frá
brunastaðnum og þusti þegar fjöldi
fólks á vettvang. Lögreglan gætti
þess, að það héldi sér í hæfilegri
fjarlægð.
Hver upptök eldsins hafa verið
er ekki kunnugt þá þetta er skrifað.
Talið er að einn fimti hluti alls
hússins hafi eyðilagst, en húsið var
alt trygt hjá Sjóvátryggingarfélagi
íslands fyrir 700 þúsund krónur.
Um tjónið af bruna þessum er
ekki vitað en þá, en það er gífurlegt,
því að þar var mikið af vörubirgðum,
sem Bifreiðaeinkasala ríkisins átti,
Alþýðubrauðgerðin, Belgjagerðin o.
fl. Vörubirgðir einkasölunnar einnar
voru t. d. vátrygðar fyrir 200 þús. kr.
Fálkinn 7. júlí -Tíminn 6. júlí.
/VH
„Nýjasta og viðbjóðslegasta aðferðin til að gera sig ölvaða er hið svokall-
aða „dósafyllirí“.
Mynd / Vigfús Sigurgeirsson
Mynd Skafti / Guðjónsson/LR.