Bændablaðið - 17.12.2015, Síða 69

69Bændablaðið | Fimmtudagur 17. desember 2015
Legubásadýnur á útleið
Danski ráðunauturinn Inger
Dalgaard fjallaði um þá öru þróun
sem á sér stað í Danmörku núna
en þar er verið að henda út úr fjós-
unum hefðbundnum legubásadýn-
um og þess í stað koma bændur
sér upp djúpum og mjög mjúkum
básum með annaðhvort sandi í,
hálmi, blöndu af hálmi og kalki
eða mykjutrefjum. Ástæðan fyrir
þessum breyttu áherslum þarlendra
kúabænda felst í því að í dag er
tekið mjög hart á því af úttektar-
aðilum ef kýr hafa hárlausa bletti
á fótum, en það gerist alloft þegar
kýr liggja á legubásadýnum. Slíkt
ástand á kúm er ekki ásættanlegt
samkvæmt dönskum reglum og því
er um tvennt að velja: stórauka notk-
un á undirburði eða skipta um kerfi.
Margir bændur hafa valið að
skipta um kerfi, enda er mjög erfitt
að halda miklu magni af undirburði á
legubásadýnum. Inger sýndi nokkr-
ar hentugar lausnir sem hafa verið
notaðar í Danmörku en algengt er
að legubásarnir eru hækkaðir upp
með sérstökum kanti aftast í básnum
og svo fyllt upp í básinn (ofan á
legubásadýnuna) með undirburði.
Timbur í hólf og gólf
Norðmaðurinn Knut Erik Ree,
sem er byggingaráðunautur, tók
fyrir skemmtilegt efni en það er
hönnun fjósa fyrir holdakýr. Efnið
eitt og sér er vissulega áhugavert
og sér í lagi hinar norsku leiðir og
áherslur en þeir hafa mikið dálæti
á timbri og byggja helst öll fjós úr
timbri sé hægt að koma því við.
Kom hann með nokkur dæmi um
hönnun slíkra fjósa fyrir holdakýr
og fór yfir kostnað bygginganna
en nefna má sem dæmi að í Noregi
kostar plássið fyrir eina holdakú,
í fjósi sem rúmar 40-50 holdakýr,
130.000 norskar krónur eða rétt
um 1,9 milljónir íslenskra króna
og er þá allt talið. Í slíku tilfelli er
verið að ræða um einangrað fjós
með haughúsi. Ætli norski holda-
nautabóndinn hins vegar að spara
getur hann haft kýrnar á taði og í
óeinangruðu fjósi og kostar hvert
pláss í slíkri byggingu 80.000
norskar krónur eða um 1,2 millj-
ónir íslenskra króna.
Reynslan af mykjutrefjum
Danirnir Anne Marcher Holm og
Morten Lindgaard Jensen tóku
fyrir reynslu Dana af notkun á
mykjutrefjum sem undirburð í
fjósum, en mykjutrefjar eru unnar
úr mykju kúa og er þurrkaður trén-
ishluti mykjunnar.
Í stuttu máli sagt þá er reynsla
danskra bænda góð og virðist sem
kúnum líki vel að liggja á svona
undirburði. Þær eru áberandi hrein-
ar og fínar og lausar við allt hárslit
á helstu álagssvæðum. Eitt vanda-
mál er þó til staðar og er óleyst
en það er að sumir, ekki allir þó,
hafa lent í vandræðum með júgur-
heilbrigði kúnna og gæti það bent
til þess að þegar mykjutrefjarnar
eru unnar, þá takist ekki nógu vel
að drepa mögulegar bakteríur í
mykjunni. Sé horft til kostnaðar
við þessa aðferð þá sýnir reynsla
Dananna að stofnkostnaður við
innkaup á mykjutrefjapressu og
uppsetningu á henni eru rétt tæpar
sex milljónir íslenskra króna og
svo nemur rekstarkostnaður, að
teknu tilliti til afskrifta, viðhalds og
rafmagnskostnaðar, 4.700 íslensk-
um krónum á hvern legubás á ári.
Norsku fjárhúsin með
Íslandshekk
Það var skemmtilegt að heyra
erindi Norðmannanna Knut Erik
Ree og Per Olav Skjoldberg en
þeir tóku fyrir hönnun fjárhúsa í
Noregi. Þar er nú töluverð endur-
nýjun fjárhúsa í gangi og byggir
um helmingur sauðfjárbændanna
nú óeinangruð fjárhús.
Athygli okkar Íslendinganna á
ráðstefnunni vakti að Norðmenn
hanna nú ótal fjárhús með sk.
Islandshekk sem er þeirra nafn á
íslensku gjafagrindunum sem not-
aðar eru nú til dags í ótal fjárhúsum
hér á landi. Eins og við mátti búast
af Norðmönnum miðuðu flestar
hönnunarlausnir við notkun á
timbri sem megin byggingarefni,
en hönnunarlausnirnar voru svip-
aðar því sem þekkist hér á landi. Þá
fóru þeir einnig yfir nokkrar kostn-
aðartölur en algengur bygginga-
kostnaður er í kringum 12-14
þúsund norskar krónur á vetrar-
fóðraða á eða um 170-205 þúsund
íslenskar krónur. Er þá miðað við
fulleinangrað fjárhús með kjall-ara.
Velji bændurnir óeinangrað fjár-
hús, lækkar kostnaðurinn á hverja á
um 30-60 þúsund íslenskar krónur.
Í lok erindis síns kynntu þeir afar
óvenjulega en um leið spennandi
hönnun á fjárhúsi en þeir kalla
hönnunina þríhyrningsfjárhús!
Fjárhúsið er einfaldlega byggt upp
af tveimur sperrum sem eru festar
saman í kjölinn og mynda þannig
„A“. Þessi fjárhúsgerð hefur ekki
verið byggð enn, en þótt nýstár-
leg sé í útliti þá telja þeir að spara
megi byggingarkostnað með því
að byggja fjárhúsið með þessum
hætti.
Þolpróf innréttinga fyrir hesthús
Annað erindi Michael Ventorp var
ekki síður áhugavert en hitt og
fjallaði það um helstu ástæður þess
að hestar geti slasast í hesthúsum
en árlega er talið að á milli 6-700
hestar slasist í sænskum hesthúsum.
Eins og gefur að skilja eru
ástæðurnar margvíslegar en oft
er þó skýringin fólgin í vanmati
húsbyggjenda á aflinu sem leysist
úr læðingi þegar hestur sparkar.
Við það geta innréttingar hæglega
brotnað eða bognað og af þeim
völdum getur innréttingin valdið
hestinum skaða m.a. með því að
hann getur fest fót eða haus í inn-
réttingunni.
Vegna þessa hafa sænskir vís-
indamenn nú þróað sérstakan próf-
unarbúnað sem líkir eftir því afli
sem hestur gefur frá sér við þungt
spark og sýndi Michael margar
myndir af skemmdum innrétting-
um eftir að hafa farið í gegnum
sænska prófunarbúnaðinn. Í kjöl-
far prófananna hafa Svíar gefið
út breytt viðmið um efnisstyrk og
hönnun innréttinga í hesthús.
Mörg íslensk erindi einnig
Hér að framan hefur einungis verið
sagt frá örfáum erindum Nordisk
byggetræf 2015 en gaman er að
segja frá því að á ráðstefnunni stóðu
Íslendingar fyrir sex áhugaverðum
erindum. Ennig: um stöðu búfjár-
ræktar á Íslandi, um breytingar á
hönnun fjósa á Íslandi undanfar-
inn áratug, um þróun mjaltaþjóna-
tækninnar á Norðurlöndum, um
hönnun fjósa fyrir holdakýr, um
notkun hitaveitu í hesthúsum og
um hönnun fjárhúsa á Íslandi. Hafi
framangreind skrif vakið áhuga á
erindum ráðstefnunnar má benda á
að þau má öll nálgast á næstunni,
þ.e. glærurnar, á vefslóðinni www.
njf.nu.
Snorri Sigurðsson
sns@seges.dk
Ráðgjafi hjá SEGES P/S
Danmörku
Framtíðarhúsið. Það vakti athygli Íslendinganna á ráðstefnunni að Norðmenn hanna nú ótal fjárhús með sk. Islands-
hekk sem er þeirra nafn á íslensku gjafa-grindunum sem notaðar eru nú til dags í ótal fjárhúsum hér á landi. Eins
en hönnunarlausnirnar voru svipaðar því sem þekkist hér á landi.
Loftræsting. Í Finnlandi og víðar á Norðurlöndunum hefur loftræsting með
plaströrum eða stokkum færst í aukana undanfarin ár. Kostirnir eru augljósir
eins og hér sést sýnt með skematískum hætti enda betur hægt að stýra því
hvar ferskt loft kemur niður eða inn í viðkomandi byggingu en með annars
konar loftræstikerfum.
Hinir gríðarmiklu gagnagrunnar
í búfjárræktinni gefa möguleika
til að finna einstaka hluti á ýmsan
hátt. Eitt slíkt fyrirbæri er ær sú
sem ég ætla að segja frá hér á eftir.
Hér er um að ræða ær sem skilið
hefur eftir sig þegar sjö úrvals
ásetningshrúta og er enn sjálf í
fullu fjöri.
Viti einhver um hliðstæðu ein-
hvers staðar hér á landi væri ákaf-
lega vel þegið að fá af því fréttir með
símtali eða tölvupósti. Mögulegt
er að slíkar ær megi finna á mestu
fjársölusvæðunum en utan þeirra
held ég möguleiki á hliðstæðum sé
ósennilegur.
Þann 2. maí vorið 2007 bar
ærin Frostrós 04-108 hjá Agnari
Kristjánssyni í Norðurhlíð í Aðaldal
tveim gimbrum sem voru tilkomnar
við sæðingar, dætur Hvells 05-869.
Um haustið voru þær báðar föngu-
legar mjög og settar á og önnur
þeirra Hvellhetta 07-005 er sögu-
hetja þessa pistils.
Hvellhetta átti strax gemlings-
árið tvö lömb þó að annað þeirra
færist um vorið. Hrútlambið sem
hún skilaði haustið 2008 af fjalli
var verulega glæsileg og var selt
til lífs. Lykill 08-027 á Búvöllum
varð þannig sá fyrsti af sjö sonum
hennar sem settir hafa verið á vetur
og enn kann að bætast í þann hóp.
Í töflu er gefið yfirlit um þessa sjö
hrúta, sem flestir hverjir hafa reynst
með afbrigðum vel sem lambafeður
og þó alveg sérstaklega fyrir gerð
sláturlamba.
Hvellhetta sjálf er ákaflega
falleg ær, bollöng og með hina
svellandi bakhold sem finna mátt-
ir hjá mörgum afkvæma Hvells.
Hún erfði samt ekki alhvítan lit
föður síns þar sem hún er aðeins
rauðkembd í hnakka. Afkvæmi
Hvells voru talsverð breytileg en
hún telst tvímælalaust í hópi þeirra
allra bestu og slíkir einstaklingar
úr afkvæmahópi Hvells voru topp-
ar yfir landið. Ending Hvellhettu
er með afbrigðum góð og á hún
vonandi eftir að skila enn fleiri
afkomendum í ræktunarstarfið.
Móðurfaðir hennar er Frosti 02-913
og síðan má rekja ættir hennar áfram
innan bús. Þær þrengjast að vísu
mjög hratt þar sem sæðingar koma
við sögu í hverjum ættlið. Kapparnir
sem þar mæta okkur taldir nokkuð í
röð eru; Peli 94-819, Sunni 96-830,
Austri 98-831 Gosi 91-945, Kokkur
87-870, Aron 83-825, Djákni
82-801, Sveppur 78-821, Ufsi
74-962, Þór 72-904, Frosti 69-879,
Krókur 69-901, Dalur 68-834, Angi
68-875 og Þokki 59-803. Þarna eru
aðeins taldir ættfeður í móðurlínu
aldrei að baki stöðvarhrúti sem nær
stendur. Ljóst er því að um æðar
henni rennur þykk blanda af Hests-
og Þistilfjarðarblóði.
Eins og áður segir þá var
Hvellhetta tvílembd gemlingsárið
og ætíð síðan nema árið 2014 og
ætíð skilað vænum dilkum eins
og taflan sýnir. Undan henni hefur
aðeins verið slátrað tveim lömbum
árið 2013 og voru það fyrirmáls-
lömb sem send voru í sumarslátrun
enda ófeðruð. Árið 2012 átti hún
tvær gimbrar undan Guffa 08-869
en því miður vantaði aðra af fjalli en
hin fórst um haustið. Því eru aðeins
tvær dætur hennar til sem komnar
eru til vits og ára sem báðar reynd-
ust vel og undan Atsdótturinni frá
2009 hafa verið aldir tveir miklir
hrútar sem gert hafa garðinn frægan
ekki síður en synir Hvellettu sjálfrar.
Ég hef sjálfur aðeins séð ána
sjálfa og son hennar Laxa sem er
frábær einstaklingur. Undan honum
voru ekki á síðastliðnu hausti mörg
lömb í Norðurhlíð. Sláturlömbin
voru samt tíu og var meðaltal þeirra
fyrir gerð 11.
Jón Viðar Jónmundsson
Ráðunautur hjá RML
jvj@rml.is
Ráðgjafarmiðstöð landbúnaðarins
Hvellhetta 07-005
í Norðurhlíð
08-027 Búvöllum Kveikur 65-865 45 35 85 109
09-032 Hvoli At 06-806 46 32 86 104
10-012 Múla 2 Fálki 06-834 43 28 82,5 105
11-027 Hraunkoti 1 Gosi 09-850 53 39 86 106
11-375 Sílalæk Gosi 09-850 55 39 87 104
14-022 Norðurhlíð Garri 11-908 52 106
2015 Fagraneskot Þór Ystahvammi 49 32 84,5
Hvellhetta 0-005.
Hvellhetta 0-005.