Bændablaðið - 17.12.2015, Qupperneq 73

73Bændablaðið | Fimmtudagur 17. desember 2015
Lesendabás
Í WorldFeng, upprunaættbók
íslenska hestsins, eru ýmsar upp-
lýsingar sýndar með táknmyndum
á grunnsíðu hvers grips.
Í sjónhendingu má því sjá á
grunnsíðunni hvaða upplýsingar
eru til um viðkomandi grip. Nokkur
þessara tákna tengjast DNA-sýnum.
Til útskýringar á þessum táknum er
þetta að segja og vert fyrir hrossa-
ræktendur að þekkja:
DNA Táknar að DNA-stroksýni
hafi verið tekið úr hrossinu en grein-
ingu er ekki lokið og/eða, sem er afar
fátítt, að ekki hafi tekist að greina
neitt úr sýninu (sýnataka hefur mis-
farist). Ef smellt er á flipann DNA/
Blóð fyrir ofan grunnmyndina má
m.a. sjá númer DNA-sýnis, sýna-
tökuaðila, dagsetningu sýnatöku
auk skýringartexta (DNA-greining
í vinnslu). Ef aðeins þetta tákn kemur
fram og liðinn er vel ríflega mánuður
frá sýnatöku er ljóst að einhverjir
hnökrar eru í ferlinu, s.s. að sýna-
tökumaður hefur ekki skilað sýninu
inn til greiningar eða sem fyrr segir
að sýnið reyndist ónýtt. Í þessu sam-
hengi þá greinir þekkingarfyrirtækið
Matís öll innkomin sýni a.m.k. innan
mánaðar nema sérstaklega sé óskað
meiri hraðmeðferðar sem er kostnað-
arsamari en hefðbundið ferli.
Táknar að sýnið hafi verið
greint og niðurstöður liggi
fyrir. Ef engin sýni eru fyr-
irliggjandi úr skráðum for-
eldrum gripsins birtist eftirfarandi
texti undir DNA/blóð-flipanum:
Ekki hægt að sanna ætterni þar sem
sem DNA greining fyrir foreldra er
ekki til.
Táknar að greint sýni liggi
fyrir og að samkvæmt
sjálfvirkum samanburði
W-Fengs, við sýni úr skráð-
um föður, mæli ekkert gegn
því að föðurætt sé rétt.
Táknar að greint sýni liggi
fyrir og að samkvæmt
sjálfvirkum samanburði
W-Fengs, við sýni úr skráðri
móður, mæli ekkert gegn
því að móðurætt sé rétt.
Táknar að greint sýni
liggi fyrir. Enn fremur
að samkvæmt sjálf-
virkum samanburði
W-Fengs, við sýni úr
skráðum foreldrum,
mæli ekkert gegn því
að ætterni sé kórrétt.
Táknar að blóðsýni sé
til úr gripnum, varðveitt
á Tilraunastöð HÍ að
Keldum.
Afar mikilvægt er að eigendur/
ræktendur fylgist með framgangi
sýnavinnslunnar og niðurstöðum
greininga sinna hrossa. Ef til að
mynda niðurstaða er komin í grein-
ingu á folaldi fæddu 2015, sem á
skráða og DNA-greinda foreldra,
en engin sönnunartákn birtast ( /
) – þá er ljóst að eitthvað er athuga-
vert við ætternisskráninguna. Textinn
sem WorldFengur birtir í slíkum til-
fellum er eftir málsatvikum: DNA-
greining er í skoðun / Ætterni (faðir)
til skoðunar / Ætterni (móðir) til
skoðunar. Ráðunautar á hrossarækt-
arsviði RML eru boðnir og búnir að
liðsinna og aðstoða ræktendur við að
rekja málin upp og leiðrétta þegar
svona er ástatt. Þá annast starfs-
menn RML DNA-stroksýnatökur og
örmerkingar vítt og breitt um landið.
Nánar um það og arfgerðargrein-
ingar hrossa almennt m.a. hér: http://
www.rml.is/is/bufjarraekt/hrossa-
raekt/dna-synatokur .
Algengustu orsakir, í þeim annars
fátíðu málum, þar sem skráðri ætt
og niðurstöðu DNA-sýnis ber
ekki saman eru: 1) Móðir var hjá
tveimur stóðhestum sumarið fyrir
fæðingu gripsins sem um ræðir og
rangur hestur er skráður faðir. 2)
Hryssur hafa víxlað folöldum við
köstun (sjaldgæft en þekkist vel)
eða koma með röng folöld heim úr
stóðhestagirðingum. Í því samhengi
má sérstaklega árétta það verklag að
hryssur og folöld fari aldrei í stóð-
hestagirðingar öðruvísi en tryggilega
örmerkt.
Hrossaeigendur og notendur
W-Fengs eru sérstaklega hvattir til
að yfirfara skráningar um hross sín
reglulega s.s. skrá eigendaskipti,
leiðrétta afdrif ef hross hafa farist
(afdrif gripa sem fara í sláturhús
skrást sjálfkrafa samkvæmt gögnum
sláturhúsa), yfirfara skráða liti hrossa
og nafngiftir, líta til með hvort fang
hefur verið skráð á hryssur (gegnum
stóðhestaskýrslu eða fyljunvarvott-
orð), hafa upplýsingar um örmerkingu
eða geldingar skilað sér til skrán-
ingar og svo mætti áfram telja. Þá
er og mikilvægt að upplýsingar um
aðsetur, símanúmer og tölvupóst-
föng eigenda og ræktenda séu í takt
við tímann.
Í heimarétt notenda W-Fengs
má framkvæma allar áðurnefndar
aðgerðir. Þar eru fleiri möguleikar í
boði s.s. að setja inn myndir af hross-
um en góð mynd segir oft meira en
mörg orð og sjálfsagt að hvetja fólk
til að nota þennan möguleika í ríkari
mæli. Þá er einnig sá valkostur að
tengja heimasíðu viðkomandi aðila
við öll hross sem tengjast kenni-
tölunni. Nú fara í hönd spennandi
vetrarmánuðir í tamningum og
þjálfun. Til að glöggva sig á og
velja úr fjölbreytilegum feðrum
komandi kynslóða er Valpörunin
skemmtileg upplýsingaveita m.a.
um væntanlega kynbótaspá/kyn-
bótamat verðandi afkvæmis valinna
foreldra, skyldleikaræktarstuðul og
mögulega liti.
Pétur Halldórsson,
hrossaræktarráðunautur.
Ráðgjafarmiðstöð
land búnaðarins
Austurvegi 4, 860 Hvolsvelli.
S: 516-5038 / 862-9322 /
petur@rml.is
DNA
DNA
DNA
DNA
Ráðgjafarmiðstöð landbúnaðarins
DNA-táknmyndir í WorldFeng
Pétur Halldórsson.
Hvernig verður framtíð landbúnaðar á Íslandi?
Hvernig var Hlíðarbæjar-
fundurinn? Forystumenn okkar
sögðu: Ríkisnefndin, er búin að
ákveða, punktur, að: Fjárhæð í
samningnum lækki, hækki alls
ekki og að greiðslumarkið verði
aflagt. Þetta eru tvö mikilvægustu
atriðin í þeim „samningum“ sem
standa nú yfir milli ríkis og bænda.
Forystumenn okkar gáfu á fund-
inum út þá yfirlýsingu að þeir væru
búnir að gefast upp á að fá þessu
breytt og þá væri einungis um tvennt
að velja; fækka bændum, eða reyna
að flytja út kjöt. Á fundinum kom
fram að bæði sauðfjár- og mjólkur-
framleiðendum þótti einsýnt að með
þeim hugmyndum að nýjum samn-
ingum sem kynntar voru, væri verið
að hvetja til aukinnar framleiðslu sem
síðar orsakaði offramleiðslu með til-
heyrandi verðfalli og vandamálum
sem af því hlytist.
Aðalfundur Landssamtaka sauð-
fjárbænda 2015 samþykkti 10%
skerðingu hámark ef farið yrði í
að skerða greiðslumarkið og við
stöndum föst á þeirri samþykkt.
Já, kannski, við skulum fallast á
það að kakan stækki ekki. Heldur
standi hún í stað og greiðslumarkið
verði skert um 10%. Síðan verði í
samninginn bundið að stefnt skuli
að því að greiðslumarkið verði aflagt
á fyrstu 7 árum næsta samnings (ef
um álíka samninga verður að ræða
þá). Þar með erum við komin með
framtíðarsýn á það mál. Þegar sá tími
rennur upp, þá verður hægt að fara í
að smala greiðslumarksfénu til réttar
og draga í dilka.
Íslenskur landbúnaður þarf stöð-
ugleika og langtímamarkmið ekki
kúvendingar einsog ríkisnefndin
vill með greiðslumarkið. Alþingi
Íslendinga sem tók ákvörðun um
að setja greiðslumarkið á, verður að
koma með lausn til að leysa það mál
svo sæmd sé að. Ef á annað borð eitt-
hvað þarf að hreyfa við því. Því þetta
er í raun besta leiðin til að útjafna
stuðningi. Menn rífast ekki og þvarga
í þessari útjöfnun stuðnings. Borga
og semja um það í frjálsum viðskipt-
um sem auka hagvöxt og greiða það
verð sem seljandi og kaupandi koma
sér saman um, báðir ánægðir! Svo
má ekki gleyma því að með þessu
móti geta bændur sótt sér fjármagn
þegar á bjátar, því ekki sitja þeir á
neinum sjóðum. Þeir sem andvígastir
eru greiðslumarkinu og röklausastir,
tala um að í greiðslumarksviðskiptum
séu peningar að fara út úr greininni.
Munum að sauðfjárrækt er ekki með
eigið lokað hagkerfi. Við kaupum
jú vörur og þjónustu hver af öðrum,
kaupum einnig áburð, dráttarvélar og
allskonar dót og drasl, af óskyldum
og ótengdum aðilum, sem stunda alls
ekki, landbúnað.
Ég hafna því algerlega að sú eign
sem greiðslumarkið er og skráð er
í fyrningaskýrslu, ég sannanlega á,
hef unnið fyrir og greitt, verði af
mér tekið, þegjandi og hljóðalaust
til þess eins að færa það öðrum, eða
fella niður, án endurgjalds. Sú hraða
niðurfærsla (8 ár) sem ríkisnefndin
vill er algerlega óviðunandi og setur
fjármál fjölmargra bænda í uppnám.
Landbúnaðarráðherra sagði á
fundi hér í sveit í haust að hann vildi
ekki sjá neinar kúvendingar varðandi
þessa samninga. Landbúnaður yrði
ekki rekinn með skammtíma hugs-
unum. Við bændur erum, trúi ég,
sammála því.
Ég minni á að við fengum enga,
alls enga hækkun á afurðaverði í
haust og verðum bara áfram með
launaviðmið ríkisskattsstjóra sem
eru langt undir lágmarkslaunum í
þjóðfélaginu. Bilið breikkaði svo
enn við þær miklu launahækkanir
sem allflestir íslendingar hafa fengið
á árinu. Þær launahækkanir fara svo
út í verðlagið og hækka öll aðföng til
okkar. Hvað gera bændur þá?
Hagkvæmni stærðarinnar, lítið er
tekið tillit til þess þegar deila á út
ríkisstuðningi meira horft til þess að
minni bú fái bara enn minna." Ja
hann er nú ekki bóndi, bara með 300
rollur " sagði einn ágætur, einu sinni.
Hver er bóndi? Hvað er bóndi? Eru
til nauðsynlegir bændur og minna
nauðsynlegir bændur? Snýst þetta
ekki um að við erum að framleiða
kindakjöt með stuðningi ríkisvalds-
ins. Munum að helmingur sauðfjár-
framleiðenda, er með undir 200 fjár
á fóðrum, fjölskyldubú dreift um allt
land. Að gefa á garðann í hefðbundn-
um húsum sem meginþorri bænda
býr við, er langtum tímafrekara og
kallar á miklu mun meiri viðveru
en á sambærilegu búi, með nýjustu
gjafatækni. Skoða þarf með hvaða
hætti er hægt að styðja við breytingar
á hefðbundnum fjárhúsum til nútíma
hátta. Með því er hægt að minnka
vinnu og viðveru við fóðurgjöf, yfir
marga tugi % á hverja kind á einu
ári og bæta um leið arðsemi búanna.
64 ára reglan má bara alveg halda
áfram, hún skiptir okkur hin litlu
máli. Það eru 39 bændur í 64 ára
reglunni með að meðaltali rétt um
190 ærgildi hver þannig að það er
lítilræði á hvern okkar hinna en
hjálpar mikið til ef á þarf að halda.
Ég veit ekki til þess að bændur geti
fengið nokkurn stuðning frá sínum
hagsmunasamtökum ef veikindi eða
óáran, ber að garði. Hvað á að gera
við þessa sem eru í 64 reglunni núna,
pína þá í rekstur til að framleiða kjöt
sem ekki fæst ásættanlegt verð fyrir
á erlendum mörkuðum. Eins er það
með 0,7 regluna, hún vinnur gegn
framleiðslu sem enginn þörf er á.
Of mikið magn útflutts kjöts, er
selt á alltof lágum verðum, bara til
að losna við það úr landi. Svo á að
fara að binda það í samningum, að
hvetja til aukinnar framleiðslu til
útflutnings.
Ef teknar verða upp gripagreiðsl-
ur þá verði greidd út sama krónutala
á hvern einasta grip. Ef á að fram-
leiðslutengja stuðninginn, þá eiga
allir framleiðendur að fá sama stuðn-
ing á kg óháð bústærð. Öll erum við
að starfa við það sama, framleiða
kindakjöt og því ólíðandi að verið sé
að mismuna okkur og sundra, eftir
stærð búanna.
Svo er talað um byggðatengdan
stuðning, þó varla hafi verið minnst
á það í Hlíðarbæ. Í því sambandi tel
ég að horfa þurfi til upphafs búskapar
og búskaparloka. Nýir bændur
gætu sótt um, auk líffjárstuðnings,
að fá greiddar beingreiðslur, að fullu
eða hluta, út á framleiðslu sína án
þess að þurfa kaupa greiðslumark,
fyrstu 6 árin eða svo. Háð einhverj-
um skilyrðum og kröfum sem settar
yrðu til að tryggja að viðkomandi
væri á leið í búskap. Stuðningurinn
gæti varað að fullu fyrstu tvö árin
og síðan þrepaður niður.
Í hinn endann að bændur geti
farið eftirlaun og með svipaða upp-
hæð í eftirlaun og aðrir landsmenn
fá.
Eftirlaun sauðfjárbónda sem
hefur verið í fullu starfi til sjötugs
og samanlagður aldur og starfsaldur
er kominn í 110 ár er eitthvað um
80 þúsund krónur á mánuði. Þessu
verður að breyta. Ef þú ert tryggur
með eftirlaun til framfærslu með
sama hætti og aðrir íslendingar, þá
þarftu kannski ekki eins hátt verð
fyrir jörðina. Það er að segja ef
hún er þá seljanleg þegar að þeim
vendipunkti kemur. Þetta gæti létt
kynslóðaskiptin.
Hluti byggðastuðnings gæti
líka verið árleg greiðsla á hvert
lögbýli og stuðningurinn miðaðist
við það starfshlutfall sem þar væri.
Hámarksstyrkur yrði miðaður við
að tvö ársstörf væru á lögbýlinu.
Ekki yrði horft á framleiðslumagn,
né hver launakostnaður er. Heldur
að þarna sé um að ræða fjölskyldu-
rekstur og fasta búsetu. Í framhaldi
af því yrði svokölluðu endurgjaldi
breytt og það hækkað til samræmis
við sambærilega hópa í þjóðfélaginu.
Það myndi vonandi leiða til þess að
með tímanum gætu bændur líka farið
á eftirlaun með sambærilegum hætti
og aðrir íslendingar. Fleira þyrfti að
koma þar inn t.a.m. þyrfti að lækka
tryggingagjald verulega svo fenginn
stuðningur fari ekki beina leið í rík-
issjóð aftur.
Í þessa byggðatengdu þætti væri
ekki óeðlilegt að ríkisvaldið kæmi
inn í samninginn með aukið fjár-
magn.
Ragnar Þorsteinsson
Sýrnesi Aðaldal
Hrossabændur óska
eftir hryssum
Mega vera á 3. til 15. vetri
Greiðum 19.000 kr án vsk fyrir hryssuna og sækjum frítt
á Suðurlandi, Vesturlandi og Norðvesturlandi austur í
Eyjafj örð.
Fáðu hærra verð fyrir hryssur til lífs en í sláturhús!
Upplýsingar: hryssa@isteka.com eða í síma 662 0028
-Geymið auglýsinguna-