Þjóðmál - 01.09.2006, Side 92

90 Þjóðmál HAUST 2006
Ný.saga.kalda.stríðsins
John.Lewis.Gaddis:.The Cold War: A New
History,.The.Penguin.Press,.New.York,.2005,.
333.bls .
Eftir.Björn.Bjarnason
Í.inngangi.bókar.sinnar.The Cold War: A New History,. segir. bandaríski. sagnfræðingurinn.
John. Lewis. Gaddis,. að. í. fyrirlestrum. sínum.
um. kalda. stríðið. við. Yale-háskóla. verði. hann.
að.gæta.þess,.að.fyrir.nemendurna.kunni.nöfn.
eins.og.Stalín.og.Truman,.eða.jafnvel.Reagan.og.
Gorbatsjov. að. vera. eins. fjarlæg. og. Napóleon,.
Sesar. eða. Alexander. mikli .. Þannig. hafi. flestir.
í.2005.bekknum.aðeins.verið.fimm.ára,.þegar.
Berlínarmúrinn. féll .. Hann. segist. hafa. skrifað.
bókina.með.þetta.unga.fólk. í.huga,.þótt.hann.
voni,.að.hún.verði.þeim.einnig.til.fróðleiks.og.
ánægju,.sem.muni.kalda.stríðið.af.eigin.raun .
Ég. las. þessa. bók. Gaddis. mér. til. fróðleiks.
og.ánægju ..Hún.er. skrifuð.af.mikilli. leikni.og.
þekkingu ..Farið.er.hratt.yfir.en.án.þess.að. líta.
fram.hjá.neinu,.sem.máli.skiptir.um.framvindu.
á. kalda. stríðinu. eða. skilning. á. því .. Margt. af.
því,.sem.lýst.er,.og.olli.deilum.á.þeim.tíma.eða.
skapaði.spennu,.fær.á.sig.annan.og.mildari.blæ,.
þegar.það.er.skoðað.í.spegli.tímans .
Í. upphafi. áttunda. áratugarins. réðu. þeir.
Richard.Nixon.og.Henry.Kissinger.miklu.um.
stefnu.Vesturlanda ..Þeir.tóku.upp.samskipti.við.
Maó. í. Kína. og. ýttu. undir. slökunarstefnuna. í.
Evrópu ..Hún.náði.hápunkti.sínum.á.Helsinki-
fundinum. 1975,. þegar. ritað. var. undir. hinn.
svonefnda.Helsinki-sáttmála ..Ég.starfaði.á.þeim.
tíma. í. forsætisráðuneytinu. og. var. í. íslensku.
sendinefndinni.á.fundinum.undir.forystu.Geirs.
Hallgrímssonar,.forsætisráðherra .
Í.ræðu.sinni.á.fundinum.varaði.Geir.við.því,.
að. niðurstaða. hans. yrði. til. lítils,. ef. litið. yrði.
á. hana. sem. einskonar. Pótemkin-tjöld,. það.
er. blekkingu. til. að. breiða. yfir. raunverulegan.
ágreining.milli.austurs.og.vesturs,.meðal.annars.
um.virðingu.fyrir.mannréttindum .
Víða.á.Vesturlöndum.var.gerð.Helsinki-sátt-
málans.gagnrýnd.með.þeim.rökum,.að.með.því.
að.rita.undir.hann.væri. fallist.á.kröfur.Kreml-
verja. um. viðurkenningu. á. yfirráðum. þeirra. í.
Austur-Evrópu,.en.það.var.skilyrði,.sem.Leonid.
Brezhnev. Sovétleiðtogi. setti. fyrir. undirritun.
sinni .. Í. gleði. sinni. yfir. þessum. ákvæðum.
sáttmálans. gleymdi. hann. því,. sem. í. honum.
sagði.um.viðurkenningu.á.mannréttindum ..Eitt.
af.skilyrðum.sáttmálans.var,.að.aðildarríkin.ættu.
að.sjá.til.þess,.að.hann.yrði.birtur.á.tungu.þeirra.
á.þann.veg,.að.allur.almenningur.gæti.kynnt.sér.
hann .
Þetta. var. fyrir. tíma. internetsins. og. brugðu.
ríki. á. ýmis. ráð. til. að. kynna. borgurum. sínum.
sáttmálann .. Hér. á. landi. var. hann. þýddur. á.
íslensku.og.gefin.út.af.ríkisstjórninni.í.sérstöku.
riti .. Í. Sovétríkjunum. var. sáttmálinn. birtur.
í Prövdu. og. því. er. réttilega. lýst. í. bók. Gaddis,.
að. þar. með. fékk. hann. á. sig. þann. stimpil,.
að. um. opinbert. sovéskt. skjal. væri. að. ræða ..
Í. Prövdu. birtist. ekki. annað. en. það,. sem. var.
stjórnarherrunum.þóknanlegt .
Bókadómar
_____________