Tímarit hjúkrunarfræðinga - 01.04.2010, Blaðsíða 7

Tímarit hjúkrunarfræ›inga – 2. tbl. 86. árg. 2010 3
Fullyrða má að þekking og færni
heilbrigðisstarfsmanna sé sá þáttur sem
mestu hefur skipt um þann mikla árangur
sem náðst hefur í heilbrigðisþjónustu hér
á landi. Árangur meðferðar og öryggi
sjúklinga veltur ekki hvað síst á því að réttur
maður sé á réttum stað, að sá sem sinnir
hverju verki hafi til þess þekkingu og færni.
Þá skiptir einnig máli að hver og einn
fái verkefni við hæfi. Það skiptir hvern
einstakling máli að honum finnist þekking
hans metin og virt, það styrkir sjálfsmat
hans og eykur án efa starfsánægju. Frá
rekstrarlegu sjónarmiði skiptir máli að nýta
þekkingu og færni hvers starfsmanns því
alla jafna eykst launakostnaður eftir því
sem starfsmenn eru betur menntaðir. Því
er óhagkvæmt að láta mikið menntaða
starfsmenn sinna verkefnum sem aðrir
lægra launaðir geta sinnt.
Nú þegar kreppir að í heilbrigðisþjónustu á
Íslandi er eðlilegt og sjálfsagt að stjórnvöld
og stjórnendur heilbrigðisstofnana leitist
við að nýta takmarkað fjármagn sem
best. Það er nauðsynlegt að skoða
samsetningu mannaflans (skill mix) á
hverri stofnun og deild, hver sinnir hvaða
verkefnum og hvort ástæða sé til að
færa verkefni milli hópa (task shifting).
Þó tilfærsla verkefna milli hópa eigi að
ganga í báðar áttir má reikna með að á
næstunni verði eingöngu horft til þess
að færa verkefni frá betur menntuðum
starfsmönnum til minna menntaðra til
þess eins að ná niður launakostnaði. Í
sameiginlegri yfirlýsingu alþjóðasamtaka
hjúkrunarfræðinga, lækna, ljósmæðra,
lyfjafræðinga, sjúkraþjálfara og tannlækna
frá febrúar 2008 er lögð áhersla á að
skipuleggja þurfi vel tilfærslu verkefna og
varað við að litið sé á slíka tilfærslu sem
einfalda skyndilausn. Lögð er áhersla á
að tilfærslur verkefna séu staðbundnar,
taki mið af verkefnum og mannafla á
hverjum stað og að skipuleggja þurfi
tilfærslurnar með það í huga hvort þær
séu tímabundnar eða varanlegar. Þá er
lögð áhersla á að tilfærsla verkefna frá
faghópum til aðstoðarstétta skapi ný
verkefni og leggi annars konar ábyrgð
á herðar faghópanna sem verkefnin eru
færð frá. Þar er nefnd aukin ábyrgð þeirra
við að leiðbeina öðrum sem tekur þá tíma
frá öðrum verkefnum, að fleiri starfsmenn
þurfi til að sinna þeim nýju verkefnum,
sem nýir sjúklingar skapa, og að verkefni
þau sem eftir eru hjá faghópunum verði
flóknari og krefjist enn meiri færni þeirra til
greiningar og meðferðar. Í þessu ljósi sé
því mikilvægt að greina, áður en verkefni
eru færð frá fagfólki, áhrifin á sjúklingana
og meðferðina sem þeir fá, ekki síður en
fjárhagslegan ávinning og afköst.
Það er athyglivert að skoða breytingar á
sjúkrahúsum landsins í þessu ljósi, þau
áhrif sem fækkun sjúkrarúma hefur á
samsetningu mannaflans þegar aðeins
þeir allra veikustu fá sólarhringsþjónustu.
Augljóslega leiðir það til þess að
hækka þarf hlutfall hjúkrunarfræðinga
af heildarfjölda starfsmanna. Hið
sama ætti að vera uppi á teningnum
á hjúkrunarheimilum landsins. Þeir sem
vistast á hjúkrunarheimilum eru nú með
mun fleiri og alvarlegri heilsufarsvandamál
en áður var og þarfnast sérhæfðari
þjónustu. Í máli Önnu Birnu Jensdóttur,
hjúkrunarforstjóra og framkvæmdastjóra
Sóltúns, á ráðstefnu um framtíðarsýn í
öldrunarþjónustu í nóvember 2009, kom
meðal annars fram að árið 2008 voru
aðeins 2% af íbúum hjúkrunarheimila á
höfuðborgarsvæðinu færir um að klæða
sig sjálfir og 81% áttu við minnisskerðingu
að stríða. Stjórnendur hjúkrunarheimila
hafa gripið til þess ráðs í sparnaðarskyni
að fækka hjúkrunarfræðingum en fjölga
minna menntuðu starfsfólki. Efast má
um fjárhagslegan ávinning þessa þegar
til lengri tíma er litið svo ekki sé talað
um neikvæð áhrif þessara breytinga á
hjúkrun íbúanna, samanber ábendingar
fagfélaganna sex.
Í grein Lindu Aiken og fleiri, sem birtist
í The Journal of Nursing Administration
2009, er gerð grein fyrir niðurstöðum
viða mikillar rannsóknar á áhrifum
mönnunar hjúkrunarfræðinga og mennt ­
unar þeirra á afdrif sjúklinga. Rann­
sóknin náði til 168 bráðasjúkrahúsa
fyrir fullorðna í Pennsylvaníu í Banda­
ríkjunum og var gerð árið 1999. Afdrif
232.342 sjúklinga á aldrinum 20 til 85
ára voru skoðuð. Í ljós kom að afdráttar­
laus tengsl voru á milli mönnunar og
menntunar hjúkrunarfræðinga og dánar­
tíðni sjúklinga eftir skurðaðgerðir. Þannig
voru líkur á andláti eftir aðgerð 60%
meiri á því sjúkrahúsi, sem verst var
mannað, heldur en á sjúkrahúsinu þar
sem mönnun og menntun hjúkrunar­
fræðinga var best. Aiken bendir á
þrjár leiðir sem stjórnendur ættu að
fara til að bæta afdrif sjúklinga: fjölga
hjúkrunarfræðingum í starfsliðinu, auka
menntunarstig hjúkrunarfræðinganna
og að bæta starfsaðstæðurnar. Í fyrri
rannsóknum sínum hafa Aiken og
sam starfs aðilar hennar bent á að góð
mönnun hjúkrunarfræðinga minnkar líkur
á auka verkunum vegna meðferðar og
leiðir til minni lyfjanotkunar.
Tilfærsla verkefna milli faghópa og frá
faghópum til annarra getur reynst dýrkeypt
þegar allt er talið og til lengri tíma litið. Þó
nú sé nauðsynlegra en nokkru sinni að
fara vel með það takmarkaða fé sem til
ráðstöfunar er í heilbrigðisþjónustunni
er mikilvægt að stjórnendur rasi ekki
um ráð fram, geri ekki breytingar á
samsetningu mannaflans og færi ekki
til verkefni án þess að meta fyrst áhrif
breytinganna á sjúklingana og meðferð
þeirra, auk þess að meta fjárhagslegan
ávinning fyrir samfélagið þegar til lengri
tíma er litið. Annars geta menn verið að
spara eyrinn og kasta krónunni. Ágætu
hjúkrunarfræðingar. Um leið og ég þakka
ykkur samstarfið í vetur, óska ég ykkur
gleðilegs sumars og vona að það verði
okkur og skjólstæðingum okkar hagfellt.
VERKEFNI OG ÁBYRGÐARSVIÐ HEILBRIGÐISSTÉTTA
Formannspistill
Elsa B. Friðfinnsdóttir.
A

Af litlum neista…