Tímarit hjúkrunarfræðinga - 01.04.2010, Blaðsíða 55

Tímarit hjúkrunarfræ›inga – 2. tbl. 86. árg. 2010 51
Ritrýnd fræðigrein
aðgerð (fimm svarmöguleikar frá „minna en 7 dagar“ til „meira
en 6 mánuðir“). Spurningar um verki fyrir og eftir aðgerð, styrk
og lengd verkja fyrir aðgerð, styrk verkja strax eftir aðgerð
og um væntingar til verkja eru fengnar úr rannsókn Herdísar
Sveinsdóttur og Önnu Gyðu Gunnlaugsdóttur (1994) og eru
ekki á lista bandarísku verkjasamtakanna.
(2) Áhrif verkja á daglegt líf. Með notkun tölukvarða (frá 0=engin
áhrif til 10=gætu ekki haft meiri áhrif) var spurt um truflandi
áhrif verkja á daglegar athafnir, skap, getu til göngu, samskipti
við annað fólk, svefn og getu sjúklings til að hósta, draga djúpt
andann og/eða hreyfa sig í rúmi.
(3) Ánægja með verkjameðferð. Til að meta ánægju með
verkjameðferð var notaður tölukvarði frá 0 til 5 þar sem 0 þýðir
„mjög óánægður“ og 5 „mjög ánægður“. Spurt var um ánægju
með verkjameðferðina og með viðbrögð hjúkrunarfræðinga og
lækna þegar sjúklingur lét vita um verki.
(4) Biðtími sjúklinga eftir verkjalyfjum og mat á verkun verkjalyfja.
Spurt var um biðtíma eftir verkjalyfjum (sjö svarmöguleikar frá
„bað aldrei um verkjalyf“ til „bað um verkjalyf en fékk ekki“);
hvort verkjalyfið hefði dugað (já/nei); hvort sjúklingar hefðu
beðið um stærri skammt eða annars konar lyf til að vinna bug
á verknum (já/nei) og um biðtíma sjúklinga eftir stærri skammti
eða öðru lyfi (sex svarmöguleikar frá „minna en 1 tími“ til „fékk
ekki stærri skammt/annað lyf“).
(5) Mat sjúklinga á fræðslu um verki og verkjameðferð. Leitað
var upplýsinga um hvort sjúklingar hefðu fengið upplýsingar
um að verkjameðferð væri mikilvæg og því skyldu þeir tilkynna
um verki (já/nei); hvort læknir og/eða hjúkrunarfræðingur
hefðu sagt sjúklingum að þeir yrðu hugsanlega með verki
eftir aðgerð (já/nei); hvort sjúklingar hefðu fengið upplýsingar
um mikilvægi verkjameðferðar í tengslum við skurðaðgerð (já/
nei) og hvort upplýsingar um verkjameðferð í tengslum við
skurðaðgerð hefðu verið gagnlegar eða gagnslausar (mælt
á tölukvarða 0 til 5 þar sem 0 stendur fyrir „gagnslausar
upplýsingar“ og 5 fyrir „mjög gagnlegar upplýsingar“). Fyrsta
spurningin var fengin úr bandaríska listanum, hinar þrjár voru
frumsamdar af höfundum.
(6) Viðhorf til verkja og verkjameðferðar. Viðhorfin voru mæld
með sjö fullyrðingum sem sjá má í töflu 4. Svarmöguleikar
eru frá 0 til 5 þar sem 0 stendur fyrir „alls ekki sammála“
þessari fullyrðingu og 5 „mjög sammála“. Atriðagreining
(Chronbachs­α) bandarísku útgáfu viðhorfalistans hefur mælst
0,72 (American Pain Society Quality of Care Committee, 1995)
og á Íslandi 0,68 (Ólöf Birna Kristjánsdóttir o.fl., 2000) og
0,77 (Elínborg G. Sigurjónsdóttir o.fl., 2001). Sambærilegur
áreiðanleiki kom fram hjá okkur (Chronbachs­α = 0,73). Fleiri
stig á kvarðanum þýðir að viðhorf sjúklinga hamli líklega góðri
verkjameðferð og fá stig að viðhorfin hamli líklega ekki.
Rannsóknarleyfi
Siðanefnd LSH, lækningaforstjóri og hjúkrunarforstjóri
veittu heimild til rannsóknarinnar. Tilkynning var send til
Persónuverndar. Eftir að leyfi fékkst frá siðanefnd Landspítala
var sent kynningarbréf um rannsóknina til yfirmanna þeirra
deilda þar sem rannsóknin fór fram.
Framkvæmd gagnasöfnunar
Hjúkrunarfræðingar á legudeild sögðu sjúklingum, sem
uppfylltu þátttökuskilyrði, frá rannsókninni og fengu samþykki
fyrir því að rannsakandi kynnti rannsóknina frekar fyrir þeim.
Ef sjúklingur samþykkti að taka þátt afhenti rannsakandi
honum kynningarblað ásamt samþykkisblaði og kynnti honum
rannsóknina. Spurningalistar voru afhentir sjúklingum á
legudeild að kvöldi aðgerðardags eða daginn eftir aðgerð.
Hvaða dagur var valinn var háð umfangi skurðaðgerðar og var
ákvörðun tekin í samráði við hjúkrunarfræðinga á deild.
Tölfræðileg úrvinnsla
Öll gagnaúrvinnsla fór fram í SPSS 12.0. Við úrvinnslu
gagna var beitt lýsandi tölfræði (meðaltal og staðalfrávik) og
ályktunartölfræði. Til að kanna samband breyta var notaður
Pearson­fylgnistuðull og t­próf eftir því sem við átti. Almenn
viðmið við túlkun á tengslum eru að fylgni á bilinu 0,1 til 0,3
er veik fylgni, 0,3 til 0,5 er miðlungsfylgni og yfir 0,5 sterk
fylgni (Burns og Grove, 2005). Marktæknimörk eru sett við
p<0,05.
Til að svara rannsóknaspurningum 7 og 8 voru spurningarnar
tvær um styrk verkja fyrir aðgerð sameinaðar í breytuna
Verkir fyrir aðgerð og spurningarnar fjórar um verk eftir
aðgerð í breytuna Verkir eftir aðgerð. Áreiðanleiki beggja
breyta var góður (Chronbachs­α=0,81 og 0,86). Jafnframt
voru spurningarnar þrjár, sem mæla ánægju, sameinaðar
í eina breytu sem kallast Ánægja með verkjameðferð
(Chronbachs­α=0,85) og spurningarnar sex um truflandi áhrif
verkja settar saman í eina breytu sem var gefið heitið Truflandi
áhrif verkja (Chronbachs­α=0,83).
Svör þeirra 216 sjúklinga, sem svöruðu öllum spurningalistanum,
eru notuð við greininguna. Skoðað var út frá breytum
rannsóknarinnar hvort munur væri á svörum eftir því hvenær
listanum var svarað. Eini marktæki munurinn, sem kom
fram, var að meðalaldur sjúklinga, sem svöruðu að kvöldi
aðgerðardags, var lægri en meðalaldur sjúklinga sem gaf ekki
upp hvenær þeir svöruðu (F=3,475 (3); p=0,017). Í ljósi þessa
var ákveðið að hafa alla sem svöruðu með í úrvinnslu.