Tímarit hjúkrunarfræðinga - 01.04.2010, Blaðsíða 15

Tímarit hjúkrunarfræ›inga – 2. tbl. 86. árg. 2010 11
og fræðsluefni og námskeiðum, sem
miða að því að mennta sérfræðinga til
að vinna að forvörnum og heilsueflingu í
fyrirtækjum.
Til umhugsunar
Líta má á heilsueflingu á vinnustöðum
sem sameiginlegt verkefni starfsmanna
og vinnuveitanda þar sem markmiðið er
að stuðla að góðri heilsu starfsmanna og
þar með að efla mannauð fyrirtækisins.
Fram kemur í vinnuverndarlögum nr.
46/1980 að atvinnurekendum beri skylda
til að gera skriflega áætlun um öryggi
og heilbrigði á vinnustöðum sem feli
í sér bæði áhættumat og áætlun um
heilsuvernd og forvarnir (Lýðheilsustöð
og Vinnueftirlitið, 2008). Með því að
stuðla að heilsueflingu innan fyrirtækis
er vinnuveitandi jafnframt að fjárfesta
í mannauði þar sem heilbrigður og
frískur starfsmaður er færri daga frá
vinnu vegna veikinda ásamt því að vera
orku­ og afkastameiri. Það leiðir aftur til
aukinnar framleiðni innan fyrirtækisins.
Ávinningurinn er á báða bóga og hagur
allra er augljós.
Starfstækifæri hjúkrunarfræðinga eru
fjölbreytt og liggja víða. Fræðsla og ráðgjöf
er stór hluti af starfi hjúkrunarfræðinga.
Þeir hjúkrunarfræðingar, sem áhuga hafa
á forvörnum og að efla heilsu vinnandi
fólks, hafa möguleika á að starfa við
heilsueflingu í fyrirtækjum. Heilsuefling
innan fyrirtækja er að mestu í höndum
einkarekinna aðila hér á landi og
mismunandi er hversu víðtæka þjónustu
þeir bjóða. Hjúkrunarfræðingar sinna
þar fjölbreyttum verkum, svo sem
símaráðgjöf, fræðslu, bólusetningum
og heilsufarsmælingum svo dæmi séu
nefnd. Störfin, sem í boði eru, eru líklega
ekki mörg, sérstaklega nú þegar erfiðir
tímar eru og samdráttur er hjá mörgum
fyrirtækjum.
Þjálfun þeirra sem vilja starfa að heilsu­
eflingu og heilsuvernd á vinnustöðum
er ekki nægilega markviss eins og
henni er háttað hér á landi. Nú er
slík fræðsla í einhverjum tilvikum lítill
hluti af námi á sviði heilbrigðisvísinda
og verkfræði. Þegar höfundur leitaði
upplýsinga um hvaða námskeið væru
í boði fyrir hjúkrunarfræðinga sem vilja
starfa við heilsueflingu á vinnustöðum
kom eftirfarandi í ljós. Hjá Endurmenntun
Háskóla Íslands var ekkert slíkt námskeið
í boði núna en þeim fannst mjög áhugavert
að skoða það og jafnvel vinna að því að
setja upp þannig námskeið. Þar hefur
verið boðið upp á námskeið í vinnuvernd
ætluð heilbrigðisstarfsmönnum en ekkert
námskeið sem snýr að heildar skipu­
lagningu heilsueflingar og forvarna á
vinnustöðum. Vinnueftirlitið býður upp
á ýmis námskeið á sviði vinnuverndar.
Námskeið um gerð áhættumats eru
haldin reglulega og þar er einnig í boði
námskeið fyrir öryggistrúnarðarmenn og
öryggisverði þar sem farið er yfir m.a.
áhættumat, birtu, lýsingu og hávaða svo
dæmi séu nefnd. Lokaáfangi Evrópska
samstarfsverkefnisins Hraust saman
(Healthy together) var að Háskólinn í
Reykjavík hélt námskeið veturinn 2008 er
snerist um heilsueflingu á vinnustöðum,
þar voru um 40 manns þátttakendur.
Fræðsluefni námskeiðsins var unnið
eftir niðurstöðum þarfagreiningarinnar í
rannsókn minni. Þessu námskeiði hefur
ekki verið haldið áfram í Háskólanum
í Reykjavík en er í frekari vinnslu hjá
Vinnueftirlitinu.
Lokaorð
Af framansögðu má ljóst vera að hjúkr­
unarfræðingar ásamt öðrum heilbrigðis­
starfsmönnum og sérfræðingum gegna
veigamiklu hlutverki er kemur að heilsu­
eflingu og forvörnum. Því er mikilvægt
að hjúkrunarfræðingar og við komandi
sérfræðingar eigi kost á því að leita sér
þeirrar þekkingar sem þeim finnst á
vanta, bæði í formi sérhæfðs fræðsluefnis
og með því að setja upp námskeið sniðið
að þeirra þörfum. Skipulegri fræðsla og
þjálfun á háskólastigi gæti leitt til þess að
fleiri heilbrigðisstarfsmenn, sem og aðrir
sérfræðingar á ýmsum fagsviðum, hefðu
áhuga á að starfa að heilsueflingu og
heilsuvernd á vinnustöðum.
HEIMILDASKRÁ
Campbell, M.K., Tessaro, I., DeVellis, B.,
Benedict, S., Kelsy, K., Belton, L., o.fl. (2002).
Effects of a tailored health promotion program
for female blue­collar workers: Health works
for women. Preventive Medicine, 34, 313­323.
Cohen, L., og Chehimi, S. (2007). The imperative
for primary prevention. Í L. Cohen, V. Chavez
og S. Chehimi (ritstj.), Prevention is primary:
Strategies for community wellbeing (bls. 3­24).
Sótt 8. apríl 2007 á http://www.preventionin­
stitute.org/documents/Textbook_chapter1.pdf.
European Agency for Safety and Health at Work
(2001). Safety and health for small and
medium sized enterprises. Sótt 26. mars 2007
á http://sme.osha.europa.eu/publications/
fs2001/.
European Foundation for the Improvement
of Living and Working Conditions (1997).
Preventing absenteeism at the workplace.
Research summary. Sótt 25. febrúar 2007
á http://www.eurofound.europa.eu/pub­
docs/1997/15/en/1/ef9715en.pdf.
Green, L.W., og Kreuter, M.W. (2005). Health pro­
gram planning. An educational and ecological
approach (4. útgáfa). New York: McGraw­Hill.
Hagstofa Íslands (2007). Fjöldi launagreiðenda
eftir ÍSAT bálkum og starfsmannafjölda 2005.
Óbirt gögn.
Lýðheilsustöð og Vinnueftirlitið (2008).
Ráðleggingar um heilsueflingu á vinnustöðum.
Reykjavík: Lýðheilsustöð og Vinnueftirlitið.
Lög nr. 46/1980, um aðbúnað, hollustuhætti og
öryggi á vinnustöðum.
Matthías Halldórsson (2006). Langvinnir sjúk­
dómar. Sótt 17. maí 2007 á http://www.land­
laeknir.is/template1.asp?pageid=1059.
O’Donnell, M.P. (2002). Evolution of workplace
health promotion. Í M.P. O’Donnell (ritstj.),
Health promotion in the workplace (3. útgáfa,
bls. xiv­xxvi). New York: Delmar.
Quillian­Wolever, R.E., og Wolever, M.E. (2003).
Stress management at work. Í J.C. Quick
og L.E. Tetrick (ritstj.), Handbook of occu­
pational health psychology (bls. 355­375).
Washingtonborg: American Psychological
Association.
Shain, M., og Kramer, D.M. (2004). Health promo­
tion in the workplace: Framing the concept;
Reviewing the evidence. Occupational and
Environmental Medicine, 61, 643­648.
Sorensen, G., Barbeau, E., Stoddard, A.M.,
Hunt, M.K., Kaphingst, K., og Wallace, L.
(2005). Promoting behaviour change among
working­class, multiethnic workers: Results of
the healthy directions – small business study.
American Journal of Public Health, 95, 1389­
1395.
Stokols, D., McMahan, S., og Phillips, K. (2002).
Workplace health promotion in small business­
es. Í M.P. O’Donnell (ritstj.), Health promotion
in the workplace (3. útgáfa, bls. 493­518).
New York: Delmar.
Tetrick, L.E., og Quick, J.C. (2003). Prevention at
work: Public health in occupational settings. Í
J.C. Quick og L.E. Tetrick (ritstj.), Handbook of
occupational health psychology (bls. 69­95).
Washingtonborg: American Psychological
Association.
Thomson, P., og Kohli, H. (1997). Health promo­
tion training needs analysis: An integral role
for clinical nurses in Lanarkshire, Scotland.
Journal of Advanced Nursing, 26, 507­514.
WHO (2007). Chronic diseases and health promo­
tion. Sótt 14. mars 2007 á http://www.who.
int/chp/en/.
WHO (2005). The Bangkok charter for health
promotion in a globalized world. Sótt 9. sept.
2007 á http://www.who.int/healthpromotion/
conferences/6gchp/hpr_050829_%20BCHP.
pdf.