Tímarit hjúkrunarfræðinga - 01.04.2010, Side 25

Tímarit hjúkrunarfræ›inga – 2. tbl. 86. árg. 2010 21
loknum væri ég nokkuð fróð um geimfara
og geimferðir. Áhugaverð umfjöllun er
um jákvæð áhrif hreyfingar á aldraða
einstaklinga, meðal annars varðandi
súrefnisupptöku, vöðvastyrk, liðleika og
jafnvægi. Auk þess er fjallað um þátt
hreyfingar í fyrirbyggingu sjúkdóma. Einn
kafli fjallar svo um kynheilbrigði aldraðra
og þótti mér hann frekar í styttra lagi
miðað við að þetta er mikilvægt málefni
en það virðast hafa verið gerðar frekar
fáar rannsóknir á þessu sviði. Fjallað er
ýtarlega um hlutverk næringar og þá
ekki eingöngu út frá því sjónarhorni að
líkaminn þarfnist hennar til viðhalds og
vaxtar heldur er horft á málið út frá öðrum
og ekki síður mikilvægum sjónarhornum.
Bent er á það hve miklu máli það skiptir
að umhverfið, þar sem matar er neytt,
sé huggulegt og að aldraðir nærðust
betur ef borð voru dúkuð og maturinn
ekki borinn fram á bökkum. Önnur atriði,
sem hafi áhrif, eru lýsing, tónlist og
félagsskapurinn við matarborðið. Þessi
kafli hefur mikla þýðingu fyrir okkur sem
vinnum á hjúkrunarheimilum og er mjög
áhugaverður og vel skrifaður.
Hluti þrjú skiptist í sex kafla. Í upphafi er
skoðað hvernig öldrun er skil greind út frá
mismunandi þáttum, eins og líffræðilegum
aldri, líkamlegu ástandi eða þroska. Einnig
er fjallað um mismunandi kenningar
um öldrun, meðal annars hvernig
einstaklingurinn sjálfur sættir sig við að
eldast. Einn kafli er um einmanaleika og
félagslega einangrun. Mörg mjög góð
raunveruleg dæmi er að finna í þessum
kafla og er bent á samhengið milli
einmanaleika og lasleika, einmanaleika
og makamissis og einmanaleika og
færniskerðingar. Góð umfjöllun er um
þunglyndi meðal aldraðra og einnig er
fjallað um sjálfsmorðstíðni aldraðra og kom
það mér á óvart hversu algeng sjálfsmorð
voru í aldurshópnum sem kominn var yfir
sjötugt. Einn kafli er um heilabilun og er
sagt frá mismunandi formum hennar og
vísað töluvert í kenningar Tom Kitwood.
Einnig er fjallað um mikilvægi lífssögunnar
og endurminninga. Þessi kafli fannst mér
að hefði gjarnan mátt vera lengri en í
honum er að finna góð raunveruleg dæmi.
Fjallað er um sjálfsákvörðunarréttinn og er
mikið vísað í dönsk lög og reglugerðir þar
að lútandi. Greinilegt er að í Danmörku eru
mjög skýrar reglur um ýmis mikilvæg mál,
eins og fjötra og öryggisbúnað. Líklega
má yfirfæra margt úr þessum kafla yfir
á Ísland en þó hef ég á tilfinningunni að
dönsk lög séu skýrari um þetta en þau
íslensku.
Hluti fjögur skiptist í fimm kafla. Í upphafi
er fjallað um flutning á hjúkrunarheimili
eða í íbúðir fyrir aldraða. Sögulegt yfirlit
yfir þróun öldrunarmála í Danmörku er
að finna í þessum hluta en uppbygging
öldrunarheimila hófst þar fyrir alvöru í
kringum 1960 og strax þá var gert ráð
fyrir einbýlum fyrir alla. Heimilin líktust þó
meira sjúkrastofnunum en því sem við
þekkjum nú. En það er samt áhugavert
hvað Danir hafa verið framsýnir því enn
getum við á Íslandi ekki boðið öllum
okkar öldruðu einstaklingum upp á val
um einbýli við flutning á hjúkrunarheimili.
Einn kafli fjallar svo um reynslu aldraðra
af því að flytjast á hjúkrunarheimili og búa
þar. Þessi kafli fannst mér áhugaverður
og eiga mikið erindi til okkar. Fjallað
er um aðstandendur og þá hjálp sem
þeir veita sínum öldruðu. Bent er á að
mikilvægi þeirrar hjálpar kemur oft ekki
nógu skýrt fram þó að aðstandendur veiti
hjálp mörgum sinnum á dag og oft standi
sú hjálp yfir í nokkur ár. Góð umfjöllun er
um það að fá að deyja heima, bæði út frá
sjónarhorni hins dauðvona, aðstandenda
og heilbrigðisstarfsmanna. Þó saknaði
ég þess að sjá ekki nánari umfjöllun um
líknarmeðferð. Síðasti kaflinn er svo um
missi, eins og makamissi, missi barns
eða jafnvel missi foreldris en æ algengara
verður að fólk sé komið vel á efri ár þegar
það missir foreldra sína.
Almennt má segja um bókina að hún sé
frekar auðlesin ef maður hefur einhvern
grunn í dönsku. Þó eiga kaflarnir
mismikið erindi til okkar hérlendis, sumt
er mjög auðvelt að yfirfæra á íslenskar
aðstæður en annað ekki. Persónulega
fannst mér vanta upp á að það væri meiri
umfjöllum um algengustu sjúkdómana
hjá öldruðum þó að vel væri fjallað um
heilabilun. Það að skipta bókinni í vel
afmarkaða hluta og hafa svo kafla innan
hvers hluta auðveldar að lesa hana með
hléum og það er óneitanlega kostur
þegar tíminn er oft af skornum skammti.
Ég mæli gjarnan með þessari bók með
öðrum bókum um öldrun því hún horfir á
málin út frá aðeins öðrum sjónarhornum
en við eigum að venjast.
Sigríður Sigurðardóttir er hjúkrunar­
deildar stjóri og fræðslustjóri á Grund,
dvalar­ og hjúkrunarheimili.
Íslenskur kafli í leiðtogabók
Tveir íslenskir hjúkrunarfræðingar eiga kafla í bók um forystu í hjúkrun sem Sigma
Theta Tau gaf út nýlega. Bókin heitir „101 global leadership lessons for nurses“ og
í henni eru stuttir kaflar frá mörgum löndum. Framlag Íslands heitir „Needs­based
resource development and allocation“ og er skrifað af Mörgu Thome og Örnu
Skúladóttur. Bak við yfirskriftina leynist frásögn af því hvernig göngudeild barna
með svefnvandamál á barnaspítala varð til. Eins og margir hjúkrunarfræðingar vita
er Arna Skúladóttir hugmyndasmiðurinn og driffjöðrin að baki þessari þjónustu. Í
kaflanum er lýst hvað til þarf þegar menn vilja koma nýjungum á. Ekki síst reyndist
samvinna við háskóla haldgóð en núorðið er gerð sú krafa til sprotastarfsemi að hún
byggist á rannsóknum og vísindum.
Fréttapunktur