Tímarit hjúkrunarfræðinga - 01.04.2013, Blaðsíða 53

Tímarit hjúkrunarfræðinga – 2. tbl. 89. árg. 2013 49
Ritrýnd fræðigrein
SCIENTIFIC PAPER
ÚTDRÁTTUR
Tilgangur: Að kanna líðan, heilsu og lífsgæði nýraígræðslu­
þega. Stuðningur og upplýsingagjöf til nýraþega voru könnuð
sérstaklega og hvort munur væri á líðan nýraþega sem
fengu nýra frá lifandi eða látnum gjafa. Þátttakendur og
aðferð: Rannsóknin var megindleg og var spurningalisti sendur
til allra nýraþega sem fengið hafa grætt í sig nýra frá
lifandi eða látnum gjafa á Íslandi, voru eldri en 18 ára á
tíma rannsóknar og gátu tjáð sig á íslenskri tungu (N=96).
Annars vegar var í spurningalistanum að finna spurningar um
bakgrunn, sjúkdómsferlið og líðan nýraþegans og hins vegar
lífsgæðaspurningalistann SF­36v² ™.
Niðurstöður: Alls svöruðu 73 einstaklingar spurningalistanum
(76%). Þátttakendur voru á aldrinum 23 til 78 ára og 70%
höfðu þegið nýra frá lifandi gjafa. Nýraþegar, sem fengu nýra
frá látnum gjafa, höfðu verið lengur í skilun fyrir ígræðslu
(p<0,001). Andleg heilsa nýraþega (samkvæmt SF­36v²) var
sambærileg meðaltali samanburðarþýðis (47,28). Líkamleg
líðan mældist undir meðaltali samanburðarþýðis (43,56). Ekki
var marktækur munur á líðan, heilsu eða lífsgæðum nýraþega
eftir því hvort þeir höfðu fengið nýra frá látnum eða lifandi gjafa.
Nýraþegar, sem fengu nýra frá lifandi gjafa, höfðu fengið meiri
stuðning frá heilbrigðisstarfsfólki. Átján prósent nýraþega, sem
fengu nýra frá lifandi gjafa, og 46% nýraþega, sem fengu nýra
frá látnum gjafa, töldu að sig hefði vantað fræðsluefni fyrir
ígræðslu frá hjúkrunarfræðing.
Ályktanir: Álykta má að verri líkamleg líðan skýrist meðal
annars af því að skilunarmeðferð, sem flestir nýraþegar
þurfa fyrir aðgerð, er erfið og getur skert athafnafrelsi, og
ónæmisbælandi lyfjameðferð eftir aðgerð getur haft áhrif á
heilsu og líðan nýraþeganna. Auka þarf fræðslu og stuðning
til nýraþega og þá sérlega þeirra sem fá nýra frá látnum gjafa.
Lykilorð: Nýraþegar, nýraígræðsla, lífsgæði, heilsa, nýragjafar.
INNGANGUR
Starfsemi nýrnanna er margþætt og hverjum manni
lífsnauðsynleg. Nýrun hreinsa úrgangsefni úr blóðinu, sér í lagi
niturúrgangsefni, þau viðhalda jóna­ og vökvajafnvægi með
síun og seytun, taka þátt í að stjórna sýrustigi líkamans og hafa
áhrif á blóðþrýstingsstjórnun og myndun rauðra blóðkorna með
framleiðslu á rauðkornahormóni (erythropoietin). Nýrnabilun (e.
uremia) er sjúkdómsástand þegar líkaminn losnar ekki við
umframvökva og úrgangsefni. Eitrunareinkenni koma fram,
nýrnastarfsemin minnkar og í sumum tilfellum hætta nýrun
að útskilja þvag. Þegar nýrnabilun er komin á lokastig er um
lífshættulegt ástand að ræða og ef bjarga á lífi sjúklingsins þarf
að hefja skilunarmeðferð eða hann þarf að fá ígrætt nýra.
Nýrnabilun
Algengustu orsakir lokastigsnýrnabilunar á Íslandi eru gaukla­
bólga (e. glomerulonephritis) og langvinn millivefjarnýrnabólga
(Margrét B. Andrésdóttir og Runólfur Pálsson, 2000). Aðrar
algengar orsakir lokastigsnýrnabilunar eru arfgengur blöðru­
nýrnasjúkdómur, háþrýstingshersli, sykursýki og nýrnaæða­
sjúkdómur (Stel o.fl., 2011). Niðurstöður rannsóknar á þýði
Hjartaverndar (Viktorsdottir o.fl., 2005) sýna að tíðni langvinns
nýrnasjúkdóms (GSH >60 ml/min/1,73m²) hér á landi er um
7% meðal karla og 12,5% meðal kvenna.
Hildigunnur Friðjónsdóttir, Miðstöð í lýðheilsuvísindum við Háskóla Íslands og Landspítala
Margrét Birna Andrésdóttir, Landspítala
Hildur Einarsdóttir, Landspítala
Arna Hauksdóttir, Miðstöð í lýðheilsuvísindum við Háskóla Íslands
HEILSA OG LÍÐAN NÝRAÞEGA Á ÍSLANDI
ENGLISH SUMMARY
Friðjónsdóttir, H., Andrésdóttir, M.B., Einarsdóttir, H., Hauksdóttir, A.
THE ICELANDIC JOURNAL OF NURSING (2013), 89 (2), 49-56
HEALTH AND WELL-BEING OF KIDNEY
TRANSPLANT RECIPIENTS IN ICELAND
Objective: To investigate well­being, health and quality of
life of kidney transplant recipients (KTRs). Furthermore, we
investigated the need for support and education for the
KTR. Participants and methods: A questionnaire was sent
to all Icelandic KTRs above 18 years of age and able to
communicate in Icelandic (N=96). The questionnaire included
questions about social background and also support and
education that the KTRs received before transplantation. A
separate questionnaire measured quality of life (SF­36v² ™).
Results: A total of 73 individuals responded to the
questionnaire (76%). Participants were 23­78 years old and
70% received a kidney from a living donor (LDR). Eighty­six
percent of LDR was offered a kidney without having to ask for
it. Recipients of deceased donor (DDR) kidneys were longer
on dialysis before transplantation (p <0.001). Results showed
that the mental health was comparable to the average US
population (US: 47­52, our study: 47.28) but physical health
was below the average (43.56). A comparison of LDR and
DDR showed no difference in well­being, health and quality
of life. Eighteen percent of LDR and 46% of DDR stated that
they lacked information or education from nurses before the
transplantation.
Conclusions: Physical health was estimated to be worse
than mental health which may be explained by illness related
to the kidney failure, dialysis treatment before transplantation,
complications related to immunosuppressive drugs and
co­morbidities after transplantation. Our findings further
indicate that information and education from health care
professionals, in particular to patients on a waiting list for a
deceased donor kidney, needs to be improved.
Key words: kidney recipients, kidney transplantation, quality
of life, health, kidney donors.
Correspondance: hildigun@landspitali.is