Tímarit hjúkrunarfræðinga - 01.04.2013, Blaðsíða 57

Tímarit hjúkrunarfræðinga – 2. tbl. 89. árg. 2013 53
Ritrýnd fræðigrein
SCIENTIFIC PAPER
1998). Normalstigin eru stöðluð þar sem meðaltalið er 50 og
staðalfrávik 10. Við túlkun gagnanna var miðað við að 47 stig
eða færri þýddi að heilsa og líðan væri undir meðaltali almenns
þýðis. Ef stigin voru 53 eða fleiri taldist heilsa og líðan yfir
meðallagi. Einnig voru reiknuð út heildarstig fyrir aðalþættina
tvo: líkamlega heilsu (PCS – physical component summary) og
andlega heilsu (MCS – mental component summary) (Saris­
Baglama o.fl., 2010).
NIÐURSTÖÐUR
Bakgrunnur og þýði
Alls fengu 96 nýraþegar sendan spurningalista, þar af voru 72
þegar sem fengið höfðu nýra frá lifandi gjafa og 24 sem fengið
höfðu nýra frá látnum gjafa. Tafla 1 sýnir þýði rannsóknarinnar.
Tafla 2 sýnir bakgrunnsbreytur fyrir þátttakendur og samanburð
eftir því hvort nýraþegi fékk nýra frá lifandi eða látnum gjafa.
Svarhlutfall var 76%. Svarhlutfall þeirra sem fengið höfðu
nýra frá lifandi gjafa var 71% og 92% frá þeim sem fengið
höfðu nýra frá látnum gjafa. Kynjaskipting var nokkuð jöfn.
Þátttakendur voru á aldrinum 23 til 78 ára og meðalaldur
var 53,5 ár. Tæplega 70% þátttakenda höfðu fengið nýra frá
lifandi gjafa. Konur fengu oftar nýra frá látnum gjafa (p=0,042).
Langflestir þátttakenda voru giftir eða í sambúð (70%), áttu
eitt eða fleiri börn (70%) og voru virkir á vinnumarkaði (66%).
Tæplega helmingur þátttakenda var metinn með meiri en 75%
örorku. Fleiri öryrkjar voru í hópi þeirra sem höfðu fengið nýra
frá látnum gjafa (p=0,038). Þeir sem fengu nýra frá lifandi
gjafa höfðu marktækt lengri skólagöngu (p=0,038). Helmingur
(66%) taldi afkomu sína góða eða hvorki góða né erfiða.
Þegar spurt var um hvort afkoma eða tekjur hefðu breyst við
ígræðsluaðgerðina töldu 43% það ekki vera, 47% töldu tekjur
sínar hafa minnkað og 10% töldu að tekjurnar hefðu aukist eftir
ígræðsluna. Tími frá ígræðslu spannaði 1­40 ár en meðaltími
var 11,5 ár. Þátttakendur höfðu verið í skilunarmeðferð í 1­70
mánuði fyrir ígræðslu og meðaltími í skilun fyrir fyrstu ígræðslu
var 19,6 mánuðir. Nýraþegar, sem fengu nýra frá lifandi
gjafa, höfðu verið marktækt skemur í skilun fyrir ígræðslu
en þeir sem höfðu fengið nýra frá látnum gjafa (p=0,001).
Tólf (23,5%) einstaklingar, sem fengu nýra frá lifandi gjafa,
og einn einstaklingur, sem fékk nýra frá látnum gjafa, þurftu
ekki á skilunarmeðferð að halda fyrir ígræðslu. Þegar spurt
var um starfsþrek sögðust 38% finna fyrir minna starfsþreki
eftir ígræðslu, 43% töldu að starfsþrekið hefði aukist, en
19% fannst starfsþrekið vera óbreytt eftir ígræðslu. Ekki var
marktækur munur á starfsþreki hjá körlum og konum né heldur
var marktækur munur á starfsþreki þeirra sem fengið höfðu
nýra frá lifandi eða látnum gjafa. Um 80% sögðust alltaf hafa
tekið lyfin sín samkvæmt fyrirmælum læknis eftir ígræðsluna.
Fræðsla og stuðningur
Tafla 3 sýnir stuðning og fræðslu og bornir voru saman þeir
sem fengu nýra frá lifandi gjafa (hópur 1) eða látnum gjafa
(hópur 2). Um 70% nýraþeganna fengu afhent fræðsluefni
fyrir ígræðsluaðgerðina, en um 20% nýraþega í hópi 1 og um
45% nýraþega í hópi 2 taldi að upplýsingar og fræðslu frá
heilbrigðisstarfsfólki hafi vantað fyrir ígræðslu. Rúmlega 80%
nýraþega í hópi 1 og 59% nýraþega í hópi 2 töldu sig hafa
fengið mikinn eða mjög mikinn stuðning frá heilbrigðisstarfsfólki
þegar þeir greindust með lokastigsnýrnabilun. Helmingur
nýraþeganna taldi sig ekki hafa þurft meiri stuðning. Um 45%
nýraþega í hópi 1 og 32% nýraþega í hópi 2 hefðu viljað tala
við nýraþega fyrir ígræðslu, en um 40% nýraþeganna fékk slíkt
boð fyrir ígræðsluaðgerðina.
Tafla 3. Stuðningur og fræðsla til nýraþega á Íslandi.*
Nýra frá lifandi gjafa
(n= 51)
Fjöldi (%)
Nýra frá látnum
gjafa (n=22)
Fjöldi (%)
Stuðningur þegar nýrun voru hætt að starfa
Fékk nokkurn eða mikinn stuðning frá heilbrigðisstarfsfólki þegar nýrabilun var komin
á lokastig 41 (80) 13 (59)
Hefði ekki þurft meiri stuðning 30 (59) 11 (50)
Hefði vilja meiri stuðning í formi fræðsluefnis 17 (33) 3 (14)
Var boðið að tala við aðila sem hafði fengið ígrætt nýra 20 (39) 8 (36)
Hefði viljað tala við nýragjafa eða nýraþega fyrir ígræðslu 23 (45) 7 (32)
Fékk fræðsluefni þegar ljóst var að þörf var á nýraígræðslu
Fékk afhent fræðsluefni um nýrnaígræðslur 37 (73) 15 (68)
Hafði nægilegar upplýsingar og fræðslu fyrir ígræðsluaðgerðina 16 (31) 11 (50)
Það vantaði fræðsluefni sem hentaði mér 15 (29) 8 (36)
Það vantaði fræðslu eða upplýsingar frá lækni 10 (20) 10 (45)
Það vantaði fræðslu eða upplýsingar frá hjúkrunarfræðingi 9 (18) 10 (45)
Getur talað um tilfinningar sínar 38 (74) 15 (68)
*Hlutfallstölur eru reiknaðar innan hóps.