Þjóðmál - 01.06.2011, Síða 72

70 Þjóðmál SUmAR 2011
Ein hin versta væri sú, að fuglar dæju eða
yrðu ófrjóir . „Sá hluti Bandaríkjanna stækkar
með hverju ári, þar sem fuglarnir boða ekki
lengur komu vorsins, og morgunstundirnar
eru undarlega þöglar, þar sem áður hljómaði
fagur fuglasöngur .“4 Sjálf landvættur Banda­
ríkjanna, örninn, væri í hættu . Þegar DDT
væri notað á einum stað, því til dæmis úðað
yfir akra í því skyni að drepa skordýr, bærist
það óhjákvæmilega á aðra staði, þar sem það
hefði skaðleg áhrif á dýr og gróður . Carson
benti á, að efnið safnaðist fyrir í fituvefjum
manna fyrir tilverknað umhverfisins . Enginn
væri óhultur . „Eins og nú er ástatt, erum vér
lítið betur sett en gestir Borgianna .“5 Carson
taldi margt benda til þess, að DDT ylli
lifrarbólgu og ýmsum erfðagöllum og hleypti
af stað krabba meini . Það væri engin tilviljun,
að krabba mein væri nú miklu algengara en
áður . Notkun eiturefna eins og DDT rask aði
hinu eðlilega jafnvægi náttúrunnar . Carson
minnti einnig á, að sum skordýr hefðu reynst
mynda mótefni gegn eitrinu, og þeim hefði
fjölgað samkvæmt lögmálinu um náttúruval,
á meðan önnur skordýr, sem ekki höfðu þetta
mótefni, hefðu strá drepist .6
Carson var þrautþjálfaður rithöfundur, sem
kunni að segja sögur, enda varð Raddir vorsins
þagna metsölubók í Bandaríkjunum . Raunar
hafði Carson áður gefið út metsölubók, sem
kom út á íslensku undir heitinu Hafið og
huldar lendur árið 1953 . Miklar deilur urðu
meðal vísindamanna um boðskap Carson,
og héldu sumir því fram, að hún gerði allt
of mikið úr hættunni af skordýraeitrinu, þótt
aðrir tækju hressilega undir með henni . En
almenningsálitið snerist á sveif með Carson,
og árið 1972 var notkun DDT bönnuð í
Bandaríkjunum . Aðrar þjóðir fygdu smám
saman fordæmi Bandaríkjamanna, og í lok
tuttugustu ald ar var notkun DDT aðeins
leyfð í ör fáum löndum og þá ekki í land­
búnaði, heldur aðeins í takmörkuðum mæli
gegn mýra köldu .
Óbyggð og allsnægtir
Á rið 1972 kom annað rit út á íslensku um það, að friða yrði ýmis náttúrugæði .
Það nefndist Óbyggð og allsnægtir eftir breska
vistfræðinginn Sir Frank Fraser Darling
og var eitt af Lærdómsritum Hins íslenska
bókmenntafélags . Var efni bókarinnar sótt í
útvarpsfyrirlestra, sem Sir Frank hafði flutt í
Breska ríkisútvarpinu, BBC, haustið 1969 og
komið út á bók í Bretlandi ári síðar . Sir Frank
kvaðst ekki sammála Carson um allt, en hún
hefði unnið þarft verk með bók sinni . Sir Frank
varaði eins og hún við mengun umhverfisins
af völdum DDT og annarra eiturefna .
Hann kvað DDT vissulega haft stuðlað að
heilsuvernd, en það mál væri margþætt .
„Alls staðar þar sem heilsuvernd hefur verið
við komið í hitabeltislöndum, hefur fólkinu
fjölgað hraðar en nemur aukningu matvæla­
fram leiðslunnar . Afleiðingin er sárari fátækt
og almenn streita .“7 Offjölgun fólks væri
jafn mikil ógn við mannkynið og mengunin .
Menn yrðu að taka tillit til þess, að gæði
jarðar innar væru endanleg . Sir Frank nefndi
líka, að mikill koltvísýringur væri losaður í
andrúmsloftið, og það kynni að raska jafn­
vægi náttúrunnar . „Svo vill til, að aukið
kol tvísýringsmagn í andrúmsloftinu gæðir
það eiginleikum gróðurhúss, sem eykur trjá­
vöxtinn, og trén binda síðan kolefnið, uns
jafn vægi er komið á að nýju .“8 Um leið væru
menn sífellt að höggva stærri skörð í skógana
og með því að bjóða hættunni heim .
Heimur á helvegi
Þriðja ritið með svipaðan boðskap kom út á íslensku árið 1973 . Það var Heimur
á helvegi, sem hafði verið sérhefti tímaritsins
The Ecologist ári áður og síðan gefið út sér­
prentað og orðið metsölubók í Bretlandi .
Höfundarnir voru ekki fræðimenn, heldur