Þjóðmál - 01.06.2011, Síða 73

Þjóðmál SUmAR 2011 71
ákafir áhugamenn um friðun, og þeir voru
sannfærðir um, að jörðin stæði ekki undir
sífjölgandi mannkyni með sívaxandi þarfir .
„Hagvöxturinn, sem allir lofa og prísa, getur
því ekki orðið varanlegur . Hann er tíma­
bundinn .“9 Hrun væri á næsta leiti, nema
breytt yrði snögglega um lífshætti . Höf­
undum varð tíðrætt um eiturefnið DDT
eins og Carson og Darling á undan þeim .
Það hefði hvarvetna safnast fyrir, jafnvel
í úthöfunum . Þeir töldu einnig, að flestir
málmar gengju innan skamms til þurrðar,
færi svo fram sem horfði . Iðnþróunin hefði
rofið ýmsar lífskeðjur, raskað hinni sjálfvirku
samstillingu náttúrunnar . Menn hefðu
flykkst úr sveitum í borgir, þar sem lífið væri
undirorpið glæpum, lauslæti, ofdrykkju,
geðröskunum og mengun, þar á meðal ólykt
vegna losunar koltvísýrings úr bílum, sorpi og
skólpi . Tengsl væru á milli glæpa og þéttbýlis .
„Á síðastliðnum 10 árum hefur tala glæpa í
Bandaríkjunum tvöfaldast .“10
Höfundar voru svartsýnir . „Sannleikurinn
er sá, að ekkert breytist, þótt land búnaðar­
framleiðslan aukist á næstu 15–20 árum .
Ekkert getur komið í veg fyrir víðtæka
hungursneyð, og sú hungursneyð mun mest
bitna á þjóðum Asíu og Afríku, þjóðunum
fyrir botni Miðjarðarhafs og þjóðum Mið­
og Suður­Ameríku .“11 Meðal þess, sem
höfundarnir vildu gera, var að setja sérstaka
skatta á notkun orku, hráefnis og dægurvöru,
leggja blátt bann við notkun eiturefna,
stöðva nýlagningar vega og auka fræðslu
um getnaðarvarnir . Þeir lýstu því, hvernig
þjóðlífið ætti að skiptast í miklu smærri
einingar en nú gerðist, enda hefði Aristóteles
sagt, að borgir ættu að vera nógu fámennar
til þess, að íbúarnir þekktu hver annan með
nafni .
Þótt nokkur áróðursblær væri á Heimi á
helvegi, lýstu margir kunnir menntamenn
yfir stuðningi við þessi sjónarmið, þar á
meðal Sir Frank Fraser Darling og Sir Julian
Huxley, fyrsti framkvæmdastjóri Menningar­
og vísindastofnunar Sameinuðu þjóðanna,
UNESCO . Aðalhöfundur Heims á helvegi og
ritstjóri The Ecologist var enski rithöfundurinn
Edward Goldsmith . Hann var sérvitur,
mælskur yfirstéttarmaður, sem hafði dálæti
á frumstæðum þjóðum, en taldi iðnþróun
af hinu illa . Gagnrýndi hann hvora tveggja,
marxista og frjálshyggjumenn, fyrir að vilja
ótrauða halda áfram á braut hagvaxtar .
Hollara væri að snúa aftur til óbrotins lífs
og jafnvel frumstæðs . Heimur á helvegi hafði
þau áhrif, að Goldsmith var 1974 beðinn
um að bjóða sig fram á Suður­Englandi fyrir
svokallaðan Þjóðarflokk, sem seinna varð
flokkur enskra græningja (Green Party) . Í
kosninga baráttunni ferð aðist Goldsmith um
á kameldýri, enda hélt hann því fram, að
hin mikla beina og óbeina eldsneytisnotkun
í landbúnaði með stórvirkum vinnuvélum
og mikilli áburðargjöf hlyti að leiða til þess,
að ekki yrðu að lokum eftir önnur farartæki
en slík dýr . Seinna barðist Goldsmith hat­
rammlega gegn stórvirkjunum og eyðingu
regn skóga . Hann átti fimm börn þrátt fyrir
við varanir sínar við fólksfjölgun .12
Endimörk vaxtarins
Á rið 1974 kom síðan út á íslensku sú bók, sem oftast er talin vandaðasta grein­
ar gerðin um hætturnar af fólksfjölgun og
óvarlegri nýtingu náttúrugæða . Hún nefndist
Endimörk vaxtarins, og höfundar hennar
voru nokkrir vísindamenn tengdir Tækni­
háskólanum í Massachusetts, en kunnastir
þeirra voru hjónin Dennis og Donella
Meadows . Höfundar töldu sig geta sýnt með
ýmsum útreikningum, að mannkyn væri
komið í ógöngur . Það yxi miklu hraðar en
jörðin með sínum endanlegu gæðum þyldi .
Til þess að skilja útreikninga þeirra þarf að
hafa í huga muninn á jafnskrefa vexti og
veldis vexti . Jafnskrefa vöxtur er einfaldur og