Þjóðmál - 01.06.2011, Blaðsíða 79

Þjóðmál SUmAR 2011 77
öfugt . Skýringin kann því að vera aukin tíðni
kynmaka, en ekki umhverfisspjöll .31
Skógar hafa minnkað,
en eru ekki að hverfa
Áhyggjur Sir Franks Frasers Darlings af skógum jarðar virðast ekki styðjast við
sterkari rök en ótti Rachel Carson við DDT .
Skógar hafa vissulega minnkað á jörðinni,
eftir því sem menn hafa fært lengra út það
svæði, sem þeir nota til ræktunar, beitar og
ekki síst undir borgir og bæi . En skógar
eru alls ekki að hverfa af yfirborði jarðar .
Þótt erfitt sé að skilgreina, hvað sé skógur,
því að regnskógar renna saman við gresjur
og þær við runnagróður, jafnframt sem
brasilískir regnskógar eru ólíkir dönskum
beykiskógum eða ræktuðum skógum í
Bandaríkjunum, sýna mælingar, að skógar
hafa í heild aðeins minnkað um 0,4% árin
1961–1994 .32 Regnskógar í hitabeltinu
hafa vissulega minnkað talsvert hraðar,
en þó ekki eins hratt og spáð hafði verið .
Íslenskir fræðimenn vitnuðu til dæmis
1989 í þá spá, að regnskógarnir myndu
minnka um 200 þúsund ferkílómetra á
ári fram að aldamótum .33 En samkvæmt
tölum Matvæla­ og landbúnaðarstofnunar
Sameinuðu þjóðanna minnkuðu ósnortnir
frumskógar, og þar voru regnskógar
hitabeltisins mikilvægastir, um 160 þúsund
ferkílómetra árlega síðasta áratug tuttugustu
aldar, en um 130 þúsund ferkílómetra árlega
fyrsta áratug tuttugustu og fyrstu aldar .
Nam minnkunin á síðarnefnda tímabilinu
um 0,4% á ári .34
Regnskógar í hitabeltinu eru þess vegna
vissulega að minnka, en ekki eins hratt og áður,
og þeir eru alls ekki að hverfa . Til þess er ein
meginástæða, að slíkir hitabeltisskógar hafa
minnkað hraðar en aðrir skógar: Eignarhald
á þeim er óskýrt og ríkisvald veikt, þar sem
þeir vaxa . Hitabeltisskógar eru eins konar
almenningur eins og úthafið hefur víða verið .
Um regnskógana gildir eins og önnur gæði,
að það, sem allir eiga, hirðir enginn um . Þessir
skógar eru verðmætir í timburframleiðslu
og lítt heftur aðgangur að þeim . Jafnframt
hafa íbúar hitabeltislanda freistast til að nota
skóg sem eldivið . Vandinn liggur þannig á
sviði stjórnmála frekar en umhverfismála . Ef
menn öðlast skýran og varanlegan rétt til að
nýta skóg, ýmist til timburframleiðslu eða
útivistar, þá gæta þeir hans .
Í þessu sambandi ber að minna á, að
regnskógar hafa stundum verið minni en nú,
til dæmis á síðustu ísöld .35 En hvers vegna
ætti vestrænum þjóðum að koma það við, ef
regnskógar hitabeltisins hörfa? Eitt svarið er,
að regnskógarnir framleiði súrefni fyrir allan
heiminn, þar á meðal Vesturlandabúa, sem
eyddu mestöllum skógi sínum fyrir mörgum
öldum . Regnskógarnir séu „lungu heimsins“ .
En þetta er rangt . Plöntur framleiða vissulega
súrefni með ljóstillífun, en þegar þær deyja
og rotna, notast sama magn súrefnismagn
aftur, eins og Björn Lomborg bendir á .36
Skógur í jafnvægi eyðir því jafnmiklu súrefni
og hann framleiðir . Raunar er talið um
„lungu heimsins“ til marks um misskilning:
Lungu mannsins anda inn súrefni og anda
út koltvísýringi, en friðunarsinnar virðast
gefa í skyn, að gróður regnskóganna andi inn
koltvísýringi og andi út súrefni . Hin skýringin
á því, að regnskógar hitabeltisins eru talin
sérstök verðmæti, er, að þar þrífst miklu
fjölbreyttara líf en víðast annars staðar . Þetta
er vissulega rétt, en þá er eðlilegt, að þeir, sem
vilja njóta hinnar líffræðilegu fjölbreytni, beri
sjálfir kostnaðinn af því, en leggi hann ekki
óskiptan á herðar fátækum þjóðum í suðri .37
Raunar er síðan hugsanlegt, að ný tækni
við einræktun (e . cloning) fái ekki aðeins
borgið ýmsum tegundum dýra og gróðurs í
útrýmingarhættu, heldur geri einnig kleift að
blása lífi í útdauðar tegundir, sem leifar eru til
af, til dæmis loðfílinn .