Þjóðmál - 01.06.2011, Side 80

78 Þjóðmál SUmAR 2011
Hráefni gengu ekki til þurrðar
Bókin Endimörk vaxtarins vakti ekki síst athygli fyrir það, að spáð var með
aðstoð tölvu, hversu hratt ýmis jarðefni
gengju til þurrðar næstu áratugi eftir
útkomu bókarinnar í Bandaríkjunum 1972 .
Ál átti að endast til ársins 2003, blý til 1993,
gull til 1981, jarðgas til 1994, jarðolía til
1992, kopar til 1993, kvikasilfur til 1985,
mólybden til 2006, silfur til 1985, sink til
1990, tin til 1987 og wolfram til 2000 .38
Skemmst er frá því að segja, að þetta gekk
ekki eftir . Nóg er enn árið 2011 til af öllum
þessum efnum . Nokkrir friðunarsinnar hafa
komið til varnar höfundum Endimarka
vaxtarins og svarað því til, að þar hafi ekki
verið settar fram neinar spár .39 Það er rétt,
að hvergi í ritinu sagði til dæmis berum
orðum, að jarðolía myndi aðeins endast til
1992 eða kvikasilfur til 1985 . En í töflu um
„tæmanleg náttúruauðæfi“ voru þar í einum
dálki skráðar „þekktar birgðir í heiminum“
af ýmsum jarðefnum og í öðrum dálki
tilgreindur „áætlaður vaxtarhraði“ notkunar
þessara efna í þremur undirdálkum, mikill,
meðaltal og lítill . Síðan var dálkur, sem sýndi
„endingartíma miðað við veldisvaxandi
notkun“, og var þá miðað við meðaltalið
af miklum og litlum áætluðum vaxtarhraða
notkunar . Þaðan eru ártölin fengin, sem
hér hafa verið nefnd, 2003 fyrir ál og svo
framvegis . Erfitt er að lesa annað út úr
töflunni en að höfundar hafi spáð þessum
endingartíma, þótt þeir hafi vissulega
líka reiknað út endingartímann miðað
við fimmföldun þekktra birgða og sett í
sérstakan dálk . Ef þeir spáðu þessum skamma
endingartíma ekki beinlínis, þá vöruðu þeir
að minnsta kosti sterklega við því, að sú gæti
orðið raunin, jafnframt því sem þeir fullyrtu,
að mannkynið yrði að breyta lífsháttum
sínum til að afstýra ósköpunum .
Hvað sem þessu líður, fullyrtu höfundar
Endimarka vaxtarins, að verð á flestum eða
öllum jarðefnum myndi hækka vegna skorts
á þeim . Þeir ræddu til dæmis um „þann
torleysta efnahagsvanda“, hvað yrði um ýmsar
iðngreinar, þegar „hvert hráefnið á fætur
öðru“ hækkaði „í verði upp úr öllu valdi“ .40
Þetta gekk ekki eftir . Verð á flestum eða öllum
jarðefnum hefur lækkað, en ekki hækkað,
þann tíma, sem liðinn er, frá því að Endimörk
vaxtarins komu út á ensku árið 1972 . Hið
kunna veðmál Simons og Ehrlichs varpar
ljósi á þetta mál . Í tímaritinu Science sumarið
1980 gagnrýndi bandaríski hagfræðingurinn
Julian Simon hrakspár um óviðráðanlega
fólksfjölgun og hráefnaþurrð .41 Landi hans,
líffræðingurinn og metsöluhöfundurinn
Paul Ehrlich, deildi þá hart á tímaritið .
Ritrýnendur þess hefðu átt að hafna birtingu
þessarar greinar . Hún stæðist ekki vísindalegar
kröfur .42 Simon lýsti þá yfir því, að hann væri
reiðubúinn til að veðja við Ehrlich um það,
að hvert það hráefni, sem Ehrlich teldi vera
að ganga til þurrðar, myndi næstu árin lækka
í verði, en ekki hækka . Ehrlich tók veðmálinu
og valdi tímabilið, næstu tíu ár, og fimm
jarðefni, króm, kopar, nikkel, tin og wolfram .
Tíu árum síðar hafði jarðarbúum fjölgað um
800 milljónir, sem er hraðari vöxtur en áður
hafði þekkst . Engu að síður hafði samanlagt
verð þeirra fimm hráefna, sem Ehrlich valdi,
lækkað, og hvert og eitt þeirra hafði líka
lækkað í verði (á föstu verðlagi) . Eins og
Ehrlich varð að viðurkenna haustið 1990,
vann Simon veðmálið . Einu hefði gilt, hvort
Ehrlich hefði valið önnur algeng hráefni, til
dæmis jarðolíu, sykur eða bómull . Verð þeirra
allra hafði lækkað .43
Annað mál er, að verð á ýmsum hráefnum
hækkaði talsvert um og eftir 2008, en þá
sveiflu mátti frekar rekja til átaka og óvissu
í stjórnmálum í ýmsum löndum, sem selja
aðallega hráefni á heimsmarkað, en til skorts
á hráefnunum sjálfum .