Þjóðmál - 01.09.2011, Síða 91

Þjóðmál HAUST 2011 89
þjóð“ með „allri afstöðunni til þeirra, sem
nú hafa grandað sjálfstæði voru .“62 Það sem
Bretum gengi til væri ekki að verja landið
fyrir Þjóðverjum, heldur að tryggja eftirlit
með siglingum til Evrópu, meðal annars
með flugvöllum hér á landi „til að geta
framkvæmt þetta eftirlit með því að leiða
hungrið yfir Evrópu .“63 Fregnir sama dags
af árás Þjóðverja á Holland og Belgíu voru
hinsvegar með hlutlausum blæ .64
Svo virðist sem að sósíalistar hafi stefnt að því
að vekja úlfúð milli setuliðsins og Íslend inga .
Til dæmis voru fréttir af samskiptum breskra
her manna og íslenskra kvenna sjaldnast birtar
undir jákvæðum formerkjum .65 Í pistl inum
„Setuliðið og sundlaugarnar“ var til dæmis
kvartað undan framferði setuliðsmanna við
konur í sundlaugum borgarinnar og jafnframt
hvatt til þess að þær færu ekki í sund á sama
tíma og hermenn . Þessi frétt olli því að
breska herstjórnin amaðist við fréttaflutningi
Þjóðviljans, í fyrsta en ekki síðasta sinn .66
Hins vegar er athyglisvert hvað „ástandið“,
stærsta þrætueplið í samskiptum Íslendinga
við herinn, fékk lítinn sess á síðum blaðsins
miðað við önnur málefni sem urðu tilefni til
árekstra við herinn . Ýmsir siðapostular eru
gagnrýndir fyrir að setja ábyrgðina alfarið á
konurnar sem eigi í samskiptum við hermenn,
sökin sé karlmanna . Þar eigi sökina íslenskir
þjóðstjórnarherrar sem hafi „gefið Bretanum
allt falt, kvenfólkið líka“ .67 Þó þessi afstaða
beri pólitískan keim verður að segjast eins og
er, að ekki var algengt á þessum tíma að skella
skuldinni á aðra en konurnar í „ástandinu“ .
62 „Vér mótmælum allir“, Þjóðviljinn 11 . maí 1940 .
63 Sama heimild .
64 Þjóðviljinn 11 . maí 1940 .
65 Sjá t .d . „Brezkir hermenn áreita íslenzkar stúlkur“,
Þjóðviljinn, 29 . maí 1940 bls . 2; „Endalokin á vand læt-
ingarbrölti“, 13 . júlí 1940, bls . 1 og 4; og „Brezkir hermenn
á Akureyri“, 1 . október 1940, bls . 1 .
66 Gunnar M . Magnúss: Virkið í norðri II ([Reykjavík],
1984), bls . 25 . – „Setuliðið og sundlaugarnar“, Þjóðviljinn,
2 . júlí 1940, bls . 3 .
67 „Á glapstigum“, Þjóðviljinn 17 . september 1940 .
Fyrsta stórmálið í samskiptum við herinn
kom upp í ágúst 1940 þegar tveir íslenskir
menn, Sigurður Finnbogason rafvirkjanemi
og Þórhallur Pálsson, voru handteknir
með stuttu millibili fyrir að starfrækja
stuttbylgjustöðvar, sem var ólöglegt
samkvæmt íslenskum lögum . Í byrjun
september voru Sigurður og Þórhallur fluttir
út til Englands . Þjóðviljinn sagði þær aðfarir
Breta vera „ósvífið réttarbrot“ þar sem
mennirnir hefðu gerst brotlegir við íslensk
lög og ættu því að vera dæmdir á Íslandi og
mál þeirra rannsakað af íslenskri lögreglu .68
Hver sá sem ekki krefðist þess væri sekur
um „hrein og bein föðurlandssvik“ .69 Í raun
voru Bretar sakaðir um að vera fasistar, sem
sögðust berjast fyrir lýðræði með annarri
hendi, en berja það svo niður með hinni .70
Um svipað leyti kvartaði Þjóðviljinn undan
því að Bretum væru seldar kartöflur, en
það bar vott um mikið ofbeldi og kúgun
af hálfu Breta gagnvart Íslendingum . Var
það merki um litla „þjóðhollustu að selja
Bretum kartöflur“ og nógu slæmt væri
„það ranglæti sem við verðum við að búa
frá hálfu Breta, þó ekki séu þeir látnir éta
okkur á húsgang“ .71
Breska herstjórnin hélt í byrjun október
1940 fréttamannafund, kvartaði þá sér-
staklega undan fréttaflutningi Þjóðvilj ans og
sagði hann til þess fallinn að skapa til illinda
milli breska setuliðsins og Íslendinga .72
Sósíalistar létu sér ekki segjast við þessar
skammir, heldur létu sér „vel líka það
vottorð, sem stjórn innrásarhersins gefur
honum . Þjóðviljinn hefur aldrei búist við að
68 „Íslendingar beittir órétti og ofbeldi“, Þjóðviljinn 4 .
september 1940 .
69 „Bretar halda hinum tveimur Íslendingum enn“,
Þjóðviljinn 27 . ágúst 1940 .
70 Sjá t .d . „Íslenzkir togarar rændir loftskeytatækjunum“,
Þjóðviljinn 28 . september 1940 og „Ætlar ríkisstjórnin“,
Þjóðviljinn 17 . október 1940 .
71 „Kartöflukaup Bretanna“, Þjóðviljinn 27 . september
1940 .
72 „Engin nauðgun“, Þjóðviljinn 12 . október 1940 .