Þjóðmál - 01.12.2011, Blaðsíða 55

54 Þjóðmál VETUR 2011
því . Sögðust þeir hafa áreiðanlega vitneskju
um það, að ég væri hér í leynilegum og
óleyfilegum erindum og brýndu fyrir mér að
skýra satt og rétt frá um hagi mína og hvað
ég hefðist að í borginni, því að þeir vissu
miklu meira um mig en mig gæti grunað . Ég
get ekki neitað því, að heimsókn þessi kom
heldur ónotalega við mig, þó ég reyndi af
fremsta megni að bera mig mannalega .
Leynilögreglumennirnir komust síðan í feitt
við að rekast á púðurpung hins hættu lega
kommúnista á náttborðinu . Þeir féllust þó á,
eftir að hafa þefað dálítið, að þar færi neftóbak
byltingarliðans . Síðan hófust yfirheyrslurnar:
Ertu þingmaður? Ertu ritstjóri pólitísks blaðs?
Eru ekki kommúnistar á Íslandi? Hver ertu?
Hvað ertu að gera í Berlín? Sigurður reyndi
að smeygja sér út úr þessu og sagðist vera
lögfræðinemi í fríi í Berlín, en væri annars
skáld í hjáverkum . Eftir frekari yfirheyrslu
hófu lögreglumennirnir leit í herberginu, en
í nátt borðsskúffunni voru nokkur kommún-
ísk smárit og gæti nú komist upp um strákinn
Tuma . Þeir litu þó ekki við skúffunni,
en fundu í farangri hans eitt tölublað
Austurlands frá ritstjórnartíð Guðmundar
G . Hagalín, en þar mátti finna ritdóm með
dæmum um kvæði Sigurðar . Kom þá í ljós
að hinn yfirheyrði væri í raun skáld með
tóbakspung, en ekki byltingarmaður með
sprengiefni . Mennirnir létu því sannfærast
um sakleysi unga mannsins, sagði Sigurður,
„brostu, báðust enn einu sinni afsökunar á
ónæðinu og gengu út . Ég sá þá aldrei aftur .
— Átti ég þannig vini mínum Guðmundi
Hagalín, ef ekki fjör, þá að minnsta kosti
frelsi að launa .“14
Þegar Sigurður rifjaði þessa atburði upp
1974, taldi hann sig hafa trausta vitneskju
um, að Sigfús Blöndahl ræðismaður hefði
frétt af ástæðu ferðalagsins eftir á, brugðist
mjög reiður við og gert þýskum yfirvöldum
viðvart . Af þeim sökum hefði leynilögreglan
komið í heimsókn .15 En alla vega hafði
skáldið frá Íslandi nú lent í óvenjulegum
hremm ingum og var brugðið, enda taldist
pólitíið heima frekar meinleysislegt . Hann
smeygði sér því í fötin og hélt til fundar við
Münzenberg, sem sjálfur hafði mátt þola
nokkur miður vinsamleg samskipti við lög-
reglu yfirvöld . Foringinn hafði ráð undir rifi
hverju og varð niðurstaðan sú, að Sigurður
myndi halda til Sviss, þangað sem hann hefði
vegabréfsáritun, dvelja þar í nokkra daga og
fá nýtt dvalarleyfi í Þýskalandi, en nú til
tveggja vikna . Hann gæti síðan snúið aftur
og klárað þingsetuna . Þýski ræðismaðurinn
í Basel neitaði þó að verða við óskum hans,
uns Sigurður dró upp meðmælabréfið frá
Sigfúsi ræðismanni . Viðhorfið gjörbreyttist
við lestur bréfsins og varð karlinn nú hinn
vinalegasti . Með tveggja vikna landvistarleyfi
upp á vasann hélt Sigurður aftur til Berlínar .
En þá höfðu þingfulltrúarnir, að sögn
Sigurðar, flúið undan lögreglunni til Jena .*
Það var ekki allskostar rétt hjá Sigurði,
að þingið hefði verið sett í Berlín, en síðan
verið flutt til Jena, heldur var því öfugt
farið . En rétt er það, að ungkommúnistum
var þá erfitt um störf í höfuðborginni og
hafði lögreglan handtekið um 50 ungherja
á skömmum tíma . Á meðan Sigurður
dvaldi í Sviss héldu þingfulltrúarnir til
Jena, þar sem þingið var formlega sett
hinn 6 . apríl 1921 . Það snerist fyrst og
fremst um marsuppreisnina og stefnu
framkvæmdastjórnarinnar, en Münzenberg
hafði gagnrýnt framgöngu Kominterns
í því máli . Sú gagnrýni var olía á eldinn,
því að forystumenn Alþjóðasambands
ungkommúnista og Komsomols höfðu
tekist harkalega á um hlutverk og stöðu
ungkommúnista í alheimshreyfingunni allt
frá júní 1920 . Það dró ekki úr deilunum,
að Münzenberg skyldi hafa boðið Paul Levi,
sem hafði þá verið rekinn úr Komintern
fyrir andstöðu við marsuppreisnina, að
* Frásögn Sigurðar af þingi ungkommúnista stangast á
við traustustu heimildir . Hann rekur söguna þannig, að
þingið hafi upprunalega verið haldið í Berlín, en þaðan hafi
hann þurft að flýja til Sviss, en komið aftur til Berlínar og
gripið í tómt, þar eð þingfulltrúar höfðu þá flúið til Jena .
Hið rétta var, að þingið hófst 6 . apríl í Jena, en þaðan urðu
þingfulltrúar að flýja aftur til Berlínar . Frásagnir Sigurðar af
þingstörfum eru því settar í rétta tímaröð og á réttan stað .