Þjóðmál - 01.12.2011, Blaðsíða 56

Þjóðmál VETUR 2011 55
tala á þinginu . Á fyrsta þingfundi kom
fram verulegur ágreiningur um stefnu
sambandsins og kröfur Kominterns .
Þrátt fyrir andmæli Levis samþykktu
þingfulltrúarnir „Jenatesurnar“, þar sem
krafist var viðvarandi heimsbyltingar og
beinna aðgerða gegn auðvaldi allra landa .
Jafnframt var ályktað, með 60 atkvæðum
gegn 48, að þingið væri fullkomlega löglegt .
Næsta dag komst lögreglan í spilið og varð
að flytja þingið til Berlínar, þar sem það
hófst að nýju 11 . apríl .16 Þá var Sigurður
Grímsson kominn aftur til Þýskalands og
tók sæti á þinginu .
Rússar höfðu ekki sent fulltrúa á þingið
í mót mælaskyni og höfðu reyndar krafist
þess ítrekað að það yrði fært til Moskvu,
síðast með skeyti 5 . apríl .17 Sigurður sagði
svo frá:
Risu út af þessu allharðar deilur og viðsjár með
mönnum á fundunum og var Münzenberg
harðskeyttur mjög í garð Rússa og ákafastur
allra um að hafa að engu yfirlýsingu þeirra .
Lauk þessari deilu með því, að borið var undir
atkvæði, hvort hlíta skyldi úrskurðinum frá
Moskvu eða ekki . Nafn Íslands var kallað
síðast upp og voru atkvæði þá jöfn . „Mikil
er ábyrgð þín, ungi maður“, hugsaði ég eitt
andartak . „Nú bíður hið mikla Rússaveldi í
ofvæni eftir dómsorði þínu“ . — „Nei“, sagði
ég svo hátt og snjallt, og þar með var rússneski
björninn að velli lagður! Gjörðist nú mikil
þröng á þingi og all hávaðasamt . Andstæðingar
Rússa lustu upp miklu fagnaðarópi, en hæst
kvað þó við í Münzenberg, sem réð sér ekki
fyrir kæti . Fannst mér ég vera miðdepill
heimsviðburðanna á þessari stundu .18
Þessi frásögn Sigurðar er verulega færð
í stílinn, því að framkvæmdastjórnin,
EKKJI, hafði fallist á kröfur Kominterns
um að flytja þingið til Moskvu og hætta
umræðum . Skýring Münzenbergs var sú,
að í kjölfar marsuppreisnarinnar þyrfti
að koma á „miðstýringu og fullum aga í
kommúnistahreyfingunni“ . Hann stóð því
ekki fastur fyrir gegn Kremlverjum, eins
og ráða má af frásögnum bæði Sigurðar og
Brynjólfs, en áskildi sér rétt til að mótmæla
við Komintern á komandi heimsþingi .
En nú, þegar framkvæmdastjórnin hafði
beygt sig fyrir Komintern, voru kröfur
Rússa samþykktar með 60 atkvæðum
gegn 58 .19 Óljóst er því, hvernig Sigurður
Grímsson „vann björninn“, því að vísast
var það íslenskt atkvæði, sem tryggði yfirráð
Kominterns í hreyfingu ungkommúnista, ef
marka má dramatíkina í frásögn skáldsins .
Münzenberg gekk síðan samferða Sigurði
af þingfundinum, ásamt tveimur norræn um
blaðamönnum . Þeir settust að á hótelher-
bergi hins íslenska félaga og hófu vínsmökk-
un .20 Öll vötn féllu nú til Moskvu .
Willi Münzenberg ætlaði nú að segja
sig úr forystu KJI, en í samtölum við
stuðningsmenn sína snerist honum hugur,
þar eð afsögn hans myndi í engu breyta
viðhorfum Kominterns .21 Að loknum
samræðum við Münzenberg, hinn 16 . apríl
1921, og eftir nokkurra daga hvíld í Berlín,
hélt Sigurður aftur til Kaupmannahafnar .
Þar heimsótti hann danska ungkommúnista
og fékk boð um að fylgja hópi þýskra
barna af þýsku hungursvæðunum og
til Rússlands . Þetta atvik, sagði hann
síðar, hafði „afdrifaríkar afleiðingar fyrir
kommúnistaferil minn“ . Hann bætti við:
„Ég gerði mér strax ljóst, að eitthvað hlaut
að vera bogið við þessa flutninga, úr því
þýzkir kommúnistar gátu ekki annazt þá
og vildu fá til þess mann frá Íslandi . Hins
vegar hafði ég vit á að samþykkja allt og
kvaðst mundu koma aftur á tilsettum tíma,
en af skrifstofunni fór ég rakleiðis niður að
Gullfossi og með honum heim .“ Sigurður
bætti síðan við, að Arne Munch-Petersen
hafi verið kallaður til Rússlands um svipað
leyti og horfið sporlaust .22 Hann hefur
því vísast talið, ef eitthvað er að marka
þessu sögu yfirhöfuð, að slík örlög hefðu
beðið sín, hefði hann tekið þetta verkefni
að sér . Munch-Petersen hvarf þó reyndar
ekki fyrr en seint á fjórða áratugnum .
Þessi „svik“ Sigurðar virðast hafa spurst til