Þjóðmál - 01.12.2011, Blaðsíða 81

80 Þjóðmál VETUR 2011
Bókadómar
_____________
Nauðsynleg og öfgalaus
umræða um mikilvægt
málefni
Óli Björn Kárason: Síðasta vörnin. Bókafélagið
Ugla, Reykjavík 2010, 256 bls .
Eftir Jón Magnússon
Óli Björn Kárason tekur til umræðu mikil vægt málefni í bók sinni, Síðasta
vörnin . Þar vísar hann til dómstóla, gildi
þeirra og hlutverks við mótun þjóðfélagsins .
Áður hefur höfundur gefið út þrjár bækur
sem allar eiga erindi við þá sem vilja fylgjast
með í þjóðfélagsumræðunni .
Undirfyrirsögn bókarinnar er „Hæstirétt-
ur á villigötum í eitruðu andrúmslofti“ . Af
þessu nafni að ráða má lesand inn ætla að
höfundur muni rekja þá dóma Hæstaréttar
sem réttlæta þá staðhæfingu sem kemur
fram í undirtitli bókarinnar . Það gerir
höfund ur hins vegar ekki nema að mjög
takmörkuðu leyti, en tæpir á og rekur fleiri
mál og ábyrgð annarra ekki síður . Æskilegt
hefði verið að höfundur hefði vikið að fleiri
dómsmálum en hann gerir . Það verður
þó að hafa í huga að höfundur er ekki
löglærður og því ekki við því að búast að
bók hans sé fræðileg úttekt á dómum sem
varða málefni viðskiptalífsins á fyrsta áratug
aldarinnar . Höfundur ætlar sér heldur ekki
að gera slíka úttekt en vekur fyrst og fremst
athygli á ákveðnum málum sem styrkja þá
skoðun hans að íslenskir dómstólar hafi í
raun brugðist því hlutverki sem þeir hafa í
réttarríki — að vera síðasta vörnin gagnvart
hinum sterku í lýðræðisþjóðfélagi .
Stór hluti bókarinnar fer í að rekja upp haf
Baugsmálsins og það andrúmsloft sem var í
þjóðfélaginu þegar rannsókn Baugs málsins
hófst og með hvaða hætti fjöl miðlum var
beitt til að fá fólkið til að trúa því, í fyrsta
lagi, að þeir sem voru grunaðir í málinu og
sættu rannsókn hefðu ekkert gert, og um væri
að ræða pólitíska aðför að þeim . Höf und ur
gerir þessum þætti ágæt skil í bókinni og
nær að sýna fram á í hvaða and rúms lofti og
við hvaða aðstæð ur þeir störfuðu sem höfðu
það hlutverk að gæta laga og réttar gagnvart
stóru við skipta hags mununum fyrir hrun . Sú
saga er rakin mun ítar legar hvað Baugsmálið
varðar í bók Björns Bjarna sonar Rosa baugur
yfir Íslandi en niðurstaða beggja höfunda
er að meginstefnu sú sama . Ég mæli með
báðum þessum bókum sem mikil vægum í
umræð una og til að auka skiln ing á því sem
átti sér stað í aðdraganda efna h ags hruns ins og
hvaða lærdóm má af því draga .
Höfundur lýsir því að dómar héraðsdóms
og Hæstaréttar hafi reynst Íslendingum
dýrkeyptir og haft alvarlegar afleiðingar .
Vísar höfundur þar sérstaklega til með höndl-
unar dómstóla, þ .e . hvernig þeir komu sér
hjá því að taka efnislega afstöðu til ákæruliða
og gáfu viðskiptalífinu til kynna að aðrar
reglur væri í gildi gagnvart þeim en öðrum .
Þetta er hinn þungi áfellisdómur yfir
máls meðferð ís lenskra dómstóla sem höf-
undur dregur aðal lega af málsmeðferð í