Þjóðmál - 01.06.2014, Side 13

12 Þjóðmál SUmAR 2014
Þjóðfundurinn árið 1851 markar tíma-mót í Íslandssögunni . Önnur tíma-
mót urðu tæpri öld síðar er lýðveldi Ísl ands
var stofnað árið 1944 . Í tilefni lýð veldis-
stofnunar var Gunnlaugur Blöndal list-
málari fenginn til þess að mála geysistórt
verk þar sem viðfangsefnið var þjóðfundur -
inn og mótmæli Jóns Sigurðssonar . Upphaf-
lega var gert ráð fyrir því að verkið yrði
tilbúið fyrir lýðveldisstofnunina, til minn-
ingar um „frelsis baráttu þjóðarinnar“, eins
og sagði í frétt Morgunblaðsins er verkið var
afhjúpað tólf árum síðar, í Alþingishúsinu
sumarið 1956 .1
Myndin af Jóni umkringdum öðrum
þjóð fundarmönnum — meðal annars
helstu samherjum sínum, þeim Jóni Guð-
mundssyni, séra Hannesi Stephensen, Ólafi
E . Johnsen, frænda sínum og mági, og Jens
bróður sínum ásamt hinum danska stift-
amtmanni, Trampe greifa, og kon ung-
kjörnum þingmönnum, m .a . Páli Melsted,
sýslumanni og forseta þjóð fundar ins, sem
er fyrir miðri mynd, Þórði Svein björnssyni
dómstjóra og biskupi landsins, Helga G .
1 Morgunblaðið 18 . júlí 1956, 161 . tbl ., bls . 1 .
Thordersen — má líta á sem táknmynd
fyrir íslensk stjórn mál um miðja 20 . öldina .
Eftir næstum því aldarlangt karp, fyrst fyrir
íslenskri stjórnarskrá og síðar sjálfstæði
landsins, var lýðveldi loks í höfn sumarið
1944 . Sláandi andstæður myndarinnar eru
„hinn hvíti Jón“ og sá svarthærði Trampe
greifi í embættisbúningi stiftamtmanns
danska ríkisins, með reitt sverð í vinstri
hönd . Fas hins íslenska prestssonar er
stefnu fast en þó tjáir augnaráðið vonbrigði
þess sem órétti er beittur, en fas hins danska
greifa valdsmannslegt og hörku má greina í
augnaráðinu .
Það er eðlilegt í ljósi sögunnar og tímans
sem leið milli atburðanna tveggja að
tilfinningaþungi hvíli yfir svip þjóð fundar-
manna á mynd Gunnlaugs . En hvernig
leið fundarmönnum í raun hinn örlagaríka
dag er þjóðfundi var slitið 9 . ágúst 1851?
Ólguðu sárindi í brjóstum þeirra eða voru
þeir rólegir og yfirvegaðir þegar þeir hugsuðu
um fundardagana í júlí og ágúst? Fróðlegt er
að sjá hvað persónu legar heimildir, einkum
sendibréf þeirra sem sátu fundinn, hafa
fram að færa til svara .
Margrét Gunnarsdóttir
Að tjaldabaki
þjóðfundarins 1851