Þjóðmál - 01.06.2014, Síða 84

Þjóðmál SUmAR 2014 83
sinna úr rústum sósíalismans . Þegar á reyndi
skilaði hið efnahagslega björgunarstarf
hraðari árangri eftir því sem þeir fóru meira
að ráðum Thatcher .
Thatcher varð ekki aðeins ráðamönnum í fyrrverandi kommúnistaríkjum hvati
til breytinga . Thatcherismi hafði mikilvæg
áhrif bæði í vandræðaríkjum þriðja heimsins
og í nýmarkaðslöndunum (NICS, newly
industrializing countries) í Afríku og Asíu .
Einkavæðing, betra eftirlit með opinberum
skuldum, lækkun skatta og minni tolla- og
fjármagnshindranir, hugmyndir í þessa veru
settu svip sinn á stefnu fjármálaráðuneyta
um heim allan . Heildarniðurstaðan var
kynnt með orðinu „alþjóðavæðing“ sem
setti sterkan svip á skýrslur Alþjóðabankans
og Alþjóðagjaldeyrissjóðsins . Eftir að hún
hafði dregið sig í hlé birtist frú Thatcher
eins og efnahagshetja kapítalismans í Asíu,
henni var boðið reglulega til Asíulanda
og ríkisstjórnir þeirra leituðu oft ráða hjá
henni . Menn töldu andlát hennar marka
mikilvæg þáttaskil eins og Martin J . Sieff
lýsti á þennan hátt í dálki sínum í Asia­
Pacific Defense Forum:
Andláts Thatcher … var víða minnst af
samúð í opinberum kínverskum fjöl-
miðlum . Í flestum helstu dagblöðunum
mátti á forsíðu finna langar greinar þar
sem störf hennar voru lofuð . Í China
Daily, sem gefið er út á ensku, var öll
baksíðan helguð henni — er einsdæmi
að nokkrum erlendum leiðtoga sé nú á
tímum sýndur slíkur heiður .
Deng Xiaoping sótti ekki hugmyndina að
áætlun sinni um „fjórþætta nútímavæðingu“
til hennar . Áætluninni var hrundið í
framkvæmd sama árið og frú Thatcher
náði kjöri . Hann sótti fyrirmynd sína
líklega til Lees Kuans Yews í Singapúr
og til Tævanbúa (þótt Deng gæti varla
viðurkennt það) . Fyrirmyndirnar höfðu
þann galla að um tilraunastarfsemi var að
ræða . Breytti þar engu þótt þær hefðu reynst
vel í borgríki annars vegar og litlu hagkerfi
hins vegar . Thatcher sannaði á hinn bóginn
að með frjálsum markaðsumbótum mátti
breyta stóru þróuðu en rígföstu hagkerfi
og stjórnarháttum sem voru í uppnámi
þrátt fyrir lýðræðislegt aðhald . Það hvatti
umbótasinna Dengs til að halda sínu striki .
Þeir fylgdust með því hvernig umbótastefna
í anda Thatcher varð víðtækari á níunda
áratugnum og tóku mið af afnámi hafta
sem birtist meðal annars í „stóra hvelli“
fjármálakerfisins þegar þeir lögðu grunn að
Shanghai sem fjármálamiðstöð .
Velgengni Kínverja, sem hefur ekki stöðv-
ast þrátt fyrir hrakspár, neyddi ríkisstjórnir
annarra Asíulanda (ekki síst Indlands) til
að grípa til svipaðra umbóta . Af þessum
efnahagslegu umskiptum leiddi að beinlínis
milljarðar verkamanna í Asíu hættu að lifa
við hungurmörk (eða gerðu það alls ekki)
Thatcher varð ekki aðeins ráðamönnum í fyrrverandi
kommúnistaríkjum hvati til
breytinga . Thatcherismi hafði
mikilvæg áhrif bæði í vandræða-
ríkjum þriðja heimsins og í
nýmarkaðslöndunum í Afríku
og Asíu . Einkavæðing, betra
eftirlit með opinberum skuldum,
lækkun skatta og minni tolla- og
fjármagnshindranir — hugmyndir
í þessa veru settu svip sinn á stefnu
fjármálaráðuneyta um heim allan .