Frón - 01.04.1943, Page 53

Frón - 01.04.1943, Page 53
Útgáfustarfsemi l'ræðafélagsins 115 fróðleiks eftir að þessi bók hefur verið samin, því að í henni eru talin upp öll rit Jóns og innihald þeirra. Merkasta ritið er íslenzk orðabók með latneskum þýðingum; hún er enn í handriti eins og langflest af ritum Jóns, en hcfur svo margt að geyma um tungu 18. aldar að hún verður vafalaust gefin út á einhvern hátt fyrr eða síðar. Jón Helgason hefur einnig samið bók um málið á Nýja testamenti Odds Gottskálkssonar. Þýðing Odds á Nýja testa- mentinu er fyrsta bók sem prentuð hefur verið á íslenzku svo kunnugt sé og kom út í Hróarskeldu 1540. Fyrir siðaskiptin fór öll messugerð fram á latinu, en með þeim kom sú breyting að fólk átti að lesa biblíuna og önnur trúarrit og svngja sálma á móðurmáli sínu. En þar sem siðaskiptin íslenzku urðu samkvæmt dönsku valdboði var sumt af fyrstu siðaskiptaritunum þýtt beint úr dönsku á ömurlegasta hátt á inál sem var fullt af dönsku- slettum og ambögum. Má einkum nefna fyrstu íslenzku sálma- bækurnar, sem hafa að geyma þann hörmulegasta skáldskap sem gerður hefur verið á íslandi að því er snertir mál og kveðandi. Ef Islendingar hefðu orðið að bjargast við Nýja testamentið á hálfdönsku eða aldönsku eins og Norðmenn urðu að gera allt fram á 19. öld, hefði það vafalaust orðið íslenzkri tungu til óbætanlegs tjóns, því að Nýja testamentið varð að máli til fyrir- mynd allra siðari trúarrita en þau voru athvarf þjóðarinnar öld fram af öld. En sem betur fór var öðrum höndum fjallað um Nýja testamentið og þýðing Odds svo góð að enn stendur margt úr henni óhaggað í þeirri útgáfu sem nú er notuð. Er málrannsókn Jóns Helgasonar á þessu veigamikla riti í íslenzkum bókmenntum mjög nytsamt verk hverjum þeim sem vill kynna sér íslenzka málsögu. Eftir siðaskiptin hafði kirkjan um tveggja alda skeið einokun á íslenzkri bókaútgáfu; var það eðlilegt í fyrstu meðan mikil þörf var á lúterskum trúarritum en leiddi smám saman til mesta ófremdarástands. Pessari einokun var hrundið af Hrappseyjar- prentsmiðju sem starfaði 1773—1794. Hún blés nýju lífi í íslenzka bókaútgáfu og gaf út ýms merk rit, einkum lagafyrirmæli sem almenning vanhagaði mjög um, en auk þess búnaðarrit, kveðskap, annála o. þ. h. Um starf þessarar prentsmiðju og þá menn sem að henni stóðu hefur Jón Helgason skrifað bók sem gefin hefur verið út í Safni. í Safni hefur einnig birzt doktorsritgerð Björns K. I’órólfs- 8*

x

Frón

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Frón
https://timarit.is/publication/1208

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.