Tímarit hjúkrunarfræðinga - 01.07.1999, Blaðsíða 10

Myndin er teiknuð af barni sem ólst upp við ofbeldi á
heimilinu.
líka frammistaða þeirra í skóla, þau geta átt erfitt með
svefn, átt við meltingarfæravandamál að stríða, sýnt
árásargirni eða lagst í þunglyndi.
Kynferðislegt ofbeldi gegn börnum hefur viðgengist í
þúsundir ára og er því ekkert nýtt samfélagsvandamál
okkar tíma. Margir fræðimenn víða að úr heiminum hafa
sýnt því áhuga að kanna sögu kynferðislegs ofbeldis gegn
börnum. Kahr og félagar (1991) rannsökuðu í 4 ár sögu
kynferðislegs ofbeldis gegn börnum í fornöld (fram að falli
Vestrómverska ríkisins 476 e.Kr.) og lögðu sérstaka
áherslu á að skoða fornmenningu Grikkja og Rómverja.
Skv. heimildum Kahr eru til gögn frá þessum tíma, bæði
Ijóð og leirmunir sem sýna að grískir karlar á öllum aldri
hafa tælt og flekað unga drengi reglulega. Þessi hegðun
varð svo vinsæl að að hún var fljótt mjög útbreidd og í
sumum stéttum og á ákveðnum tímum varð þessarar
hegðunar jafnvel vænst. Á þessum tímum gátu fullorðnir
karlar gifst börnum og hægt var að leigja sér drengi til
kynlífsathafna, þar sem margir foreldrar seldu börn sín í
kynlífsþrældóm. Kahr heldur því fram að Grikkir og Róm-
verjar hafi meðhöndlað börn af mikilli mannvonsku en
flestir drengir hafi orðið þolendur kynferðisofbeldis áður en
þeir urðu kynþroska. Þegar drengirnir uxu svo úr grasi
viðhéldu þeir ofbeldinu gegn ungum drengjum.
Eftir því sem Kahr (1991) fer í gegnum söguna lýsir
hann vaxandi tilfinningu fyrir djúpri skömm og sektarkend
varðandi kynlífshegðun Rómverja meðal kirkjunnar manna.
Kirkjan hafði fljótt mikil áhrif í lífi margra og prestar stóðu
fyrir mjög árangursríkum herferðum til að láta fólk finna til
blygðunar vegna kynferðislegra þarfa (kynlíf var talið óheint
því sæðið fer í gegnum sama líffæri og þvagið). Kynferðis-
legt ofbeldi gegn börnum hætti þó engan veginn. Á endur-
reisnartímanum (16. og 17. öld) var fjöldi stúlkna settur í
fangelsi, þær barðar og brenndar vegna þeirrar trúar að
þær hefðu verið í sambandi við djöfulinn og hefðu ætlað
að tæla saklausa menn. Ef karlmaður vildi nauðga ungri
stúlku á þessum tímum gat hann því ásakað stúlkuna um
að vera á valdi djöfulsins frekar en að taka á sig ábyrgð á
athöfnum sínum. Núna er staðan í vestrænum samfélög-
um þannig að litið er á kynferðislegt ofbeldi gegn börnum
sem siðlaust athæfi þar sem gróflega er brotið á
mannréttindum barna. Alþingi íslendinga hefur hin síðari ár
samþykkt mikilvæg lög sem tryggja réttarstöðu barna, s.s.
barnalög, lög um vernd barna og ungmenna og lög um
umboðsmann barna (Barnaheill; 1995). Að auki varð
[sland árið 1992 aðili að Barnasáttmála Sameinuðu þjóð-
anna þar sem kveðið er á um að aðildaríkin skuldbindi sig
til að gera allar viðeigandi lagalegar ráðstafanir til að
vernda barn gegn líkamlegu og andlegu ofbeldi, meiðing-
um, misnotkun, vanrækslu, skeytingarleysi eða illri
meðferð, þar á meðal kynferðislegu ofbeidi meðan barnið
er í umsjá foreldra eða annarra sem hafa það í umsjá sinni
(Dóms- og kirkjumálaráðuneytið, 1992). Því má segja að á
undanförnum misserum hafi Alþingi sýnt mannréttindamál-
efnum barna þá athygli sem þeim ber og hlúð að laga-
ákvæðum til verndar mannréttindum barna og unglinga.
Erfitt er að skilja hvað fær einstaklinga til að beita börn
langvarandi ofbeldi enda hafa fáar rannsóknir farið fram á
þeim einstaklingum sem beita börn kynferðislegu ofbeldi.
Gilgun (1995) rannsakaði viðhorf til kynferðislegs ofbeldis
gegn börnum meðal 10 karlmanna á aldrinum 32 til 54 ára
sem voru í fangelsi í Minnesota í Bandaríkjunum vegna
slíkra glæpa. Hún tók viðtöl við fangana en flestir þeirra
voru feður eða stjúpfeður barnanna. Þessir feður og
stjúpfeður höfðu misnotað bæði syni sína og dætur og
margir höfðu á unglingsárum sínum misnotað bræður sína
og systur og aðra ættingja, svo sem frændur og frænkur.
Ofbeldið var fólgið í því að snerta kynfæri og aðra líkams-
hluta barnanna og að þvinga börnin til að snerta ákveðna
líkamshluta þeirra. Þessir líkamspartar voru snípur, leg-
göng, rass, brjóst, eistu og getnaðarlimur. í flestum tilfell-
um fengu þeir svo kynferðislega fullnægingu eftir þessar
kynferðisathafnir með börnunum.
Niðurstöður rannsóknar Gilgun sýndu að flestir
mannanna sögðust framkvæma þessa kynlífsathafnir með
börnunum vegna ástar þeirra til barnanna og litu því ekki á
athafnir sínar sem sifjaspell. Ástin sem þeir lýstu í garð
barnanna, var allt frá kynferðislegri ást upp í rómantíska
ást. Þessir fangar litu því ekki þannig á sifjaspell að þau
væru skaðleg fyrir fórnarlömbin og veltu því ekki fyrir sér
hvernig þeir notuðu vald sitt og yfirráð til að fá börnin tii að
vera samvinnuþýð í ástarleikjum þeirra. Flestir þeirra
brugðust þó ekki við ósk eða merkjum barnanna um að
hætta sifjaspellunum og voru þeir oft mjög grimmir í því að
reyna að fá börnin til að segja engum frá. Algengt var að
þeir ælu á ótta hjá börnunum, svo sem með því að vara
þau við að móðir þeirra myndi fara frá þeim ef hún
einhvern tímann kæmist að leyndarmáli þeirra. Á þann hátt
notfærðu gerendurnir sér vald sitt og varnarleysi barnanna
og fóru langt fram úr eðlilegum og heilbrigðum sam-
154
Tímarit hjúkrunarfræðinga • 3. tbl. 75. árg. 1999