Tímarit hjúkrunarfræðinga - 01.07.1999, Blaðsíða 36

unglinga sagði mér að þegar feit unglingsstúlka kom inn í
verslunina hefði samstarfsfólk hennar farið að pískra um
að það þýddi nú lítið fyrir hana þessa að koma hér inn,
það væri hvort eð er ekkert til við hennar hæfi.
Einstaklingar með offituvandamál eru oft auðginntir fyrir
alls konar megrunarkúrum.
Rössner (1993) nefndi m.a. Scarsdale kúrinn, flug-
freyjukúrinn, ananaskúrinn og „Fit for life" sem hann áleit
vera dæmi um falsmeðferðir. Hann sagði marga þeirra
sem græddu peninga á offituvandamálum fólks hafa litla
menntun í næringarfræði, en rækju heilsuhæli og líkams-
ræktarstöðvar og flögguðu nafnbótum úr óþekktum há-
skólum. Lausnirnar skulu vera snöggar og harðsoðnar,
jafnvel þótt það hafi tekið okkur allnokkur ár að koma
þessum kílóum á okkur þá virðist einfaldara að taka duft
úr dós en að breyta fastmótuðum lífsstíl. Það sýndi sig við
offitumóttöku Karolinska sjúkrahússins í Stokkhólmi að
þeim gekk betur sem tóku þátt I meðferðinni af fullri alvöru
strax frá byrjun. Mikilvægt er að einstaklingurinn hafi eigin
áhugahvöt varðandi meðferð og að hugmyndin um þátt-
töku komi frá honum sjálfum, en ekki frá maka hans,
lækni, vinnufélögum eða nágrönnum. Það er aldrei hægt
að segja frá byrjun hverjum kemur til með að ganga vel og
hverjum ekki og það hefur ekkert með gáfur einstaklings-
ins að gera. Árangurinn byggist á því að einstaklingurinn
geti breytt lífsstíl sínum og matarvenjum til frambúðar.
Þeim sem lifa óreglubundnu lífi, hafa t.d. óreglulegan
vinnutíma eða eru mikið á faraldsfæti, gengur verr að
breyta lífsstíl sínum (Rössner, 1993).
Hjúkrunarfræðingar, eins og t.d. McBride (1988), hafa
bent á að það vantaði heildræna sýn á meðferð einstak-
linga með offituvandamál.
Meðferðaraðilinn verður fyrst og fremst að finna út
hvað einstaklingurinn vill sjálfur. Hvað telur hann sjálfur að
hann þurfi til að ráða við aðstæður? Hver eru skammtíma-
og langtímamarkmiðin? McBride mælir með að einstak-
lingurinn setji sér sjálfur markmið og leiðbeinandinn ætti að
finna út hvaða hvatir liggja að baki óskinni um að grenn-
ast. Hún nefnir að konuna gæti langað til að: a) líta betur
út, b) líka betur við sjálfa sig, c) fá meira þrek, d) komast í
vissa stærð af fötum, e) taka meiri þátt í félagslífi, f) borða
heilsusamlegra fæði vegna áhættuþátta varðandi sjúk-
dóma í fjölskyldunni.
Atferlismeðferðin (behaviour therapy) hefur verið mikið
notuð við meðferð einstaklinga með offituvandamál. Sú
aðferð miðar að því að hjálpa einstaklingnum að ná tökum
á óæskilegu atferli og breyta því í æskilegt (Miller, 1991).
Þessi meðferð er talin hæfa þeim best sem hafa minni
háttar eða í meðallagi erfið vandamál með þyngd sína. Á
fyrsta ári eftir meðferð hafa þessir einstaklingar þyngst
aftur um u.þ.b. þriðjung af því sem þeir voru búnir að
missa. Einnig má nefna stranga rmatarkúra með mjög
fáum hitaeiningum, sem gefa slæman langtímaárangur.
180
Lyfjameðferð miðar að því að minnka matarlyst og má þar
m.a. nefna d-Fenfluramin sem eykur losun á serotonin inn
í taugamótin og hindrar endurupptöku þess. Lyf þessi
verka misjafnt á einstaklinga en yfirleitt þyngjast þeir aftur
þegar notkun lyfsins er hætt (Stunkard, 1996, Munro og
Ratrick, 1994). Líkamsrækt hefur jákvæð áhrif á líkams-
ímynd og sjálfsvirðingu og hefur áhrif til lækkunar á blóð-
þrýsting og blóðfitu, jafnvel þó að kílóunum fækki ekki um-
talsvert (Vickers, 1992). Munro og Þatrick (1994) mæla
með sundi og gönguferðum fyrir mjög feita einstaklinga
vegna þess að það reynir minnst á liðina. Þeir mæla með
klukkustundarhreyfingu a.m.k. þrisvar í viku í byrjun og að
einstaklingurinn setji sér það langtímamarkmið að hreyfa
sig daglega. Bandarískur læknir, Albert Stunkard (1996),
benti á að ef offita væri flokkuð sem langvinnur (krónískur)
sjúkdómur leiddi það til þróunar á öruggari og árangurs-
ríkari aðferðum. Hann sagði enn fremur að meðferð við of-
fitu miðaði ekki að því að ná kjörþyngd heldur léttast um
5-10%, sem minnkaði sjúklegar aukaverkanir offitu, og
reyna síðan að halda þeim árangri. Miller (1991) nefnir að-
ferðir til megrunar, s.s. sjálfsstjórnun (self-monitoring), sjálf-
styrkingu, stjórnun á umhverfi sínu og samningagerð.
Langtímaárangur allra megrunaraðferða er slæmur. Talið er
Tímarit hjúkrunarfræðinga • 3. tbl. 75. árg. 1999