Tímarit hjúkrunarfræðinga - 01.07.1999, Blaðsíða 17

Aðferðafræði
Rannsóknarsnið þessarar rannsóknar er aðlagað tilrauna-
snið (quasi-experiment). í því felst að metinn var árangur
ákveðinnar meðferðar, upprifjunar minninga, með því að
bera saman niðurstöður ákveðinna mælinga áður en
meðferð hófst og eftir að henni lauk.
Þátttakendur og framkvæmd
Komið hefur fram að 6-10 einstaklingar sé hentugur fjöldi
þátttakenda í meðferð þeirri sem hér um ræðir (Hamilton,
1992). Því voru valdir 9 sjúklingar á hjúkrunardeild Vífils-
staðaspítala og þeim boðin þátttaka. Sjúklingar deildar-
innar eru aldraðir og með langt gengna langvinna lungna-
sjúkdóma. Viðmið við val á þátttakendum var að þeir væru
áttaðir, gætu tjáð sig, minnið væri í lagi, að þeir hefðu
áhuga á að taka þátt í umræðum um liðna tíð, hefðu
líkamlega getu til að koma á hópfundi og hefðu getu til að
sitja, eða vera hagrætt á annan hátt, í u.þ.b. eina klukku-
stund án þess að þurfa að færa sig úr stað (sjá Burnside
og Haight, 1992). Einstaklingar sem höfðu einhverja af
eftirtöldum hjúkrunargreiningum voru einnig hafðir í huga:
Kvíði, öryggisleysi, skert sjálfsmynd, félagsleg einangrun,
svefntruflanir og aukin/minnkuð næringarinntaka (sjá
Hamilton, 1992), en hjá sjúklingum með langt gengna
langvinna lungnasjúkdóma eru þessi atriði algeng.
Alls tóku tólf sjúklingar þátt í meðferðinni, tíu konur
(meðalaldur 70,3 ár) og tveir karlar (meðalaldur 86,0 ár). Úr
upphaflega hópnum (9 einstaklingar) varð brottfall vegna
dauðsfalla, en alls létust fjórir einstaklingar eftir að meðferð
hófst og einnig hætti einstaklingur þátttöku. Þrír bættust
slðan við eftir að meðferð hófst, því talið var mikilvægt að
hópurinn héldi tölunni og inn á deildina lögðust einstakl-
ingar sem talið var að hefðu sérstakt gagn af þátttöku í
meðferðinni.
Allir þátttakendur höfðu langt genginn lungnasjúkdóm
og voru verulega hreyfiskertir af hans völdum. Allir notuðu
súrefni stöðugt og komu til fundanna með súrefni á kút.
Tveir hjúkrunarfræðingar stjórnuðu meðferðinni. Annar
þeirra vann í fullu starfi á deildinni en hinn vann þar í hluta-
starfi, en hafði starfað á deildinni mörg undanfarin ár og
þekkti sjúklingana vel. Meðferðaraðilarnir voru því fastir
starfsmenn hjúkrunardeildarinnar.
Að fengnum tilskyldum leyfum, og þegar sjúklingarnir
höfðu veitt skriflegt samþykki sitt fyrir þátttöku, lögðu
hjúkrunarfræðingarnir ofangreind mælitæki fyrir og öfluðu
lýðfræðilegra upplýsinga um þátttakendur í upphafi
rannsóknarinnar, þ.e. áður en fyrsti fundur var haldinn.
Talið hefur verið að aldraðir standi sig best ef hóparnir eru í
föstum skorðum (Hamilton, 1992). Því var lögð áhersla á
að hópurinn starfaði alltaf á sama degi og sama tíma.
Einnig er talið mikilvægt að þátttakendur séu þeir sömu
allan tímann til þess að þeir finni fyrir samkennd. Þá þarf
að skapa ró og frið á fundunum og þvl má ekki ónáða
hópinn eftir að fundur hefst. Fjöldi funda ákvarðast að
einhverju leyti af aðstæðum, en telja má að 8 fundir séu
lágmark. ( þessari rannsókn voru þeir 13.
Hver fundur byrjaði á slökunaræfingum í 5 mínútur. Hún
fólst í því að annar hjúkrunarfræðingurinn talaði rólega til
þátttakenda og lagði áherslu á þindaröndun, spennulosun
og stýrðar hugarmyndir. Samhliða var spiluð róandi tónlist,
sú sama allan tímann1. Síðan hófst upprifjun minninga. Á
hverjum fundi er tekið fyrir ákveðið þema og voru þau
ákveðin í upphafi meðferðar af hjúkrunarfræðingunum
(Burnside og Haight, 1992). Var ákveðið að þemun endur-
spegluðu allt æviskeiðið og þann samfélagslega veruleika
sem líf þátttakenda mótaðist af (Haight og Burnside, 1993;
Lamme og Baars, 1993). Við val á þemum og lesefni var
tekið mið af því að vekja ætti upp ánægjulegar minningar,
að vísað yrði til lífs fólks eins og það var á íslandi þegar
þátttakendur voru ungir og að áhugasvið karla og kvenna
geti verið ólík (t.d. að konur kjósi frekar að tala um fjöl-
skyldu og vini og karlar um starf). Einnig var gert ráð fyrir að
ákveðnir dagar gætu haft meiri áhrif á þátttakendur en
aðrir, s.s. að á dögum nærri jólum gæti gætt óróa og meiri
viðkvæmni en vanalega (Burnside, 1993). Þótt áhersla á
fundunum hafi verið á ánægjulegar minningar, getur
upprifjun kallað fram sorglegar minningar og vakið upp
tilsvarandi tilfinningar. Því voru hjúkrunarfræðingarnir sér
sérstaklega meðvitaðir um að fylgjast náið með tilfinninga-
legum viðbrögðum þátttakenda. í Ijós kom að hópurinn í
heild var sér meðvitaður um að stuðla að því að öllum liði
vel. Hins vegar urðu umræður á neikvæðum nótum þegar
veikindi, vonbrigði og áföll voru til umræðu.
Eftirfarandi þemu voru tekin fyrir: Fyrsta minningin,
skólaárin, nánasta umhverfi í bernsku, unglingsárin og fyrsta
ástin, makaval, börnin/heimiiið, starfið - horfnir starfshættir,
veikindi, minnisstætt stórafmæli, vonbrigði og áföll, ferðalög
- göngur og réttir og minnisstætt fólk. Lokatíminn var frjáls.
Lesnir voru valdir kaflar úr æviminningum þekkts fólks, eða
skáldverki sem tengdist þema dagsins. Eftir lesturinn byrj-
uðu umræðurnar. Hver fundur stóð yfir í u.þ.b. 60 mín. í
lokin voru rifjuð upp atriði sem fram komu á fundinum.
[ umræðum á fundunum er talið mikilvægt að einbeita
sér að fortíðinni. Áherslu skal leggja á að sérhver þátttak-
andi njóti athygli hjúkrunarfræðingsins (Burnside og Haight,
1994). í þessu skyni var hver einstaklingur hvattur til að
miðla einhverju frá sjálfum/ri sér á hverjum fundi, en engum
var þrýst til að tala. Einungis einn talaði í einu og þátt-
takendum var gerð grein fyrir þagnarskyldu gagnvart hinum
meðlimum hópsins. Þeir þættir í framkomu hjúkrunar-
fræðinga sem taldir eru skipta mestu máli í vinnu sem
þessari eru sveigjanleiki, frumkvæði, virk hlustun og
umhyggja (Burnside og Haight, 1992; Hamilton, 1992).
1 Tónlistin var af geisladiskinum Silver Wings eftir M. Roland og var
gefin af versluninni Betra líf.
Tímarit hjúkrunarfræðinga • 3. tbl. 75. árg. 1999
161