Tímarit hjúkrunarfræðinga - 01.07.1999, Blaðsíða 16

Ýmsir höfundar hafa bent á að rannsóknir á upprifjun
minninga byggi á veikum aðferðafræðilegum grunni.
Skilgreiningar á fyrirbærinu eru ekki nákvæmar og jafnvel
er um að ræða mismunandi flókin stig í meðferðinni
(Parker, 1995). Einnig er umræðuefnum/þemum sem
notuð eru í sjálfri meðferðinni sjaldnast lýst. Ólík mælitæki
hafa jafnframt verið notuð til að mæla árangur meðferð-
arinnar. Þá hafa verið þróuð sérstök mælitæki í þessum
tilgangi, en réttmæti þeirra og áreiðanleika er áfátt. Úrtök
eru að jafnaði lítil og þátttakendur ólíkir innbyrðis. Hugtökin
lífsskoðun og upprifjun minninga eru auk þessa oft notuð
á víxl (Kovach, 1990; Meriam, 1989; Parker, 1995). Þar
sem breytileiki frá einni rannsókn til annarrar er mikill er
erfitt að bera saman niðurstöður þeirra og öðlast heild-
stæða mynd af rannsóknum á meðferðinni.
Þrátt fyrir að niðurstöður rannsókna á áhrifum upprifj-
unar minninga séu ekki afdráttarlausar halda margir höf-
undar því fram að jákvæð áhrif meðferðarinnar séu mikil.
Rannsóknir og fræðileg skrif hafa einkum beinst að öldr-
uðum einstaklingum, en ýmsir telja notagildi meðferðar-
innar víðtækara. Bramlett og Gueldner (1993) rannsökuðu
áhrif upprifjunar minninga (þrír fundir á viku) á styrk
aldraðra sem bjuggu einir til ákvarðanatöku er varðaði
heiibrigði þeirra, velferð og líf almennt. Ekki kom fram
marktækur munur milli tilrauna- og samanburðarhóps.
Nugent (1995) lýsti tilfellarannsókn á fjórum einstaklingum
sem voru á mismunandi aldri og með ólíkan heilsufars-
vanda. Höfundur dró þá ályktun að upprifjun minninga geti
verið árangursrík meðferð til að auka sjálfsálit og efla
aðlögunarleiðir sumra einstaklinga. Stevens-Ratchford
(1993) rannsakaði árangur upprifjunar minninga á sjálfsálit
og þunglyndi og notaði þægindaúrtak heilbrigðra eldri
borgara (n=24) og Bass og Greger (1996) rannsökuðu
áhrif upprifjunar minninga á þunglyndi hjá fólki á hjúkrunar-
heimili (n=12). Hvorug rannsóknin sýndi marktækan mun á
tiirauna- og viðmiðunarhópum. Rattenbury og Stone
(1989) báru saman þrjá hópa af öldruðum íbúum
hjúkrunarheimilis (n=24). ( tilraunahópunum tveimur voru
annars vegar rifjaðar upp minningar og hins vegar rætt um
málefni líðandi stundar. Ekki kom fram um hvað var rætt í
viðmiðunarhópnum. í báðum meðferðarhópunum náðist
marktækur munur á ánægju fyrir og eftir meðferð en ekki
reyndist marktækur munur á milli meðferðarhópanna.
Marktækur munur reyndist ekki vera á athafnasemi, virkni
og geðslagi. í meðferðarhópunum var einnig mælt hversu
oft hver talaði og í Ijós kom að ánægja og virkni þeirra sem
töluðu mest jókst mest. Lappe (1987) bar saman áhrif
upprifjunar minninga og umræðna um málefni líðandi
stundar í hópum eldri einstaklinga, sem vistast höfðu á
langlegustofnunum (n=83). Hóparnir hittust einu sinni og
tvisvar í viku. Niðurstöður sýndu að sjálfsálit jókst meira hjá
hópum sem stunduðu upprifjun minninga, en hjá hópum
sem ræddu daginn og veginn og var munurinn mark-
160
tækur. Einnig kom fram að sjálfsálit jókst innbyrðis bæði
hjá tilrauna- og viðmiðunarhópum, hvort sem þeir hittust
einu sinni eða tvisvar í viku, þannig að fjöldi funda á viku
hafði ekki áhrif á árangur.
Upprifjun minninga er auk þess sem að framan getur
talin bæta sjálfsvirðingu og sjálfstraust, auka aðlögun að
elli og dauða, draga úr kvíða, auka félagsleg samskipti og
bæta hreinlæti (sjá Bramlett og Gueldner, 1993; Hamilton,
1992; Kovach, 1990; Snyder, 1992).
Upprifjun minninga hefur einnig verið beitt samhliða
öðrum meðferðum. Moore sýndi fram á marktækan mun f
tilraun þar sem upprifjun minninga var notuð samhliða
snertingu hjá eldri konum á hjúkrunarheimilum (n=40).
Hins vegar mældist ekki marktækur munur fyrir og eftir
meðferð, þegar upprifjun minninga og snerting voru notuð
hvor í sínu lagi (Kovach, 1990).
Slökun
Slökunarmeðferð er samheiti yfir margar meðferðir sem
hafa þann tilgang að kalla fram sállífeðlisfræðilegt ástand,
þar sem sefkerfið (parasympatíska) er virkara en drifkerfið
(sympatíska). Þessi áhrif á miðtaugakerfið leiða af sér að
líkamleg, huglæg og tilfinningaleg spenna minnkar eða
hverfur. Rannsóknir hafa sýnt fram á jákvæð áhrif slökunar
á einstaklinga með lungnasjúkdóma, einkum á kvíða og
andþyngsli (sjá Sigríður B. Stefánsdóttir, Solveig Toffolo og
Vigdís Hallgrímsdóttir, 1998). í rannsókn Sigríðar B.
Stefánsdóttur o.fl. (1998) á áhrifum slökunar á lungna-
sjúklinga kom fram marktæk minnkun á andþyngslum.
Jafnframt lýstu þátttakendur jákvæðum áhrifum slökunar-
innar, sérstaklega að þeim hefði liðið vel. Því má leiða líkur
að því að slökun samhliða upprifjun minninga geti aukið
vellíðunaráhrif og stuðlað að því að þátttakendur upplifi
slíkar samverustundir notalegri en ella.
Rannsóknartilgátur
Að framan hafa verið leiddar líkur að því að bæta megi
líðan fólks með langvinna langt gengna lungnasjúkdóma
með því að bjóða þeim þátttöku í reglulegum fundum, þar
sem minningar eru rifjaðar upp skipulega. Til að lýsa
áhrifum á upprifjun á minningum á markvissan hátt eru
settar fram eftirfarandi rannsóknartilgátur:
1. Einkenni þunglyndis hjá fólki með langt gengna lang-
vinna lungasjúkdóma minnka við þátttöku í reglulegum
fundum þar sem rifjaðar eru upp minningar.
2. Sjálfsmat fólks með langt gengna langvinna lunga-
sjúkdóma eykst við þátttöku í reglulegum fundum þar
sem rifjaðar eru upp minningar.
Til viðbótar við ofangreindar rannsóknartilgátur voru
hjúkrunargreiningar hjá þátttakendum skoðaðar og lagt
mat á hversu vel markmiðum þeirra var náð. Einng var
leitað álits þátttakenda sjálfra um gagnsemi meðferðar-
innar með hálfstöðluðum viðtölum.
Tímarit hjúkrunarfræðinga • 3. tbl. 75. árg. 1999