Tímarit hjúkrunarfræðinga - 01.10.2005, Qupperneq 19

FRÆÐSLUGREIN
Fyrst manneskja þar á eftir
sjúklingur
hefur rétt til að ákveða sjálfur hvort hann
þiggur meðferð og enga meðferð má veita
án hans samþykkis (7. gr). Læknir skal skrá
ákvörðun sjúklings sem hafnar meðferð eða
stöðvar meðferð í sjúkraskrá og jafnframt skrá að
hinn sjúki hafi verið upplýstur um hugsanlegar
afleiðingar ákvörðunarinnar (6. gr). Samþykki
meðvitundarlauss sjúklings gagnvart meðferð
er tekið sem gefið nema ef fyrir liggur örugg
vitneskja um að hann hefði hafnað meðferð, t.d.
með lífsskrá, þá ber að taka það til greina (9. gr).
Það er ástæða til að hvetja til umræðu um þessi
mál innan fjölskyldna. Dauðinn er hluti lífsins,
að velta fyrir sér siðfræðilegum efnum sem
þessum auðveldar sanngjarna ákvarðanatöku sem
byggð er á virðingu ef til þess kemur að taka þurfi
ákvörðun um meðferð við lífslok.
meðferð hefur verið ákveðin þar með talda endurlífgun og þarf
ekki sérstök fyrirmæli eða skráningu í sjúkraskrá til að tryggja
það. Markmið meðferðar er að ná bata.
2. Full meöferð að endurlífgun
Full meðferð að endurlífgun felur í sér alla meðferð svo sem
sýklalyf og skurðaðgerð en ef starfsemi hjarta eða lungna
stöðvast er ekki brugðist við með endurlífgun.
3. Líknandi meðferð
Þegar Iitið er til Iíknandi meðferðar þá er dauði fyrirsjáanlégur
vegna sjúkdóms eða öldrunar. Líknandi meðferð getur falið
í sér sýklalyfjagjöf og skurðaðgerð en markmið meðferðar eb
fyrst og fremst að auka gæði þess lífs sem lifað er. Rýmd til að
nota deyfilyf er meiri en í öðrum meðferðum. I leiðbeiningum
um meðferð við lok lífs segir: „Meðferð sem Iengir líf
dauðvona sjúklings án þess að fela í sér lækningu eða líkn er
ekki réttlætanleg“ (Landlæknisembættið, 1996, 2. grein).
Meðferðarmöguleikar
Sigfinnur Þorleifsson (Munnleg heimild 26.
nóvember 2002) bendir á að það sé hvorki
hlutverk læknavísinda að meta hvenær líf sé þess
virði að lifa því né hvenær byrði lífs verður of
þung til að lifa lífinu. Það eru ekki til svör við
öllum spurningum sem vakna, en sjúklingurinn áj
alltaf rétt á heiðarlegu svari án þess að hann sé
sviptur allri von. Það er mest um vert að hlusta,
hlusta á þann hátt að við hjálpum honum að
finna eigin svör. Við höfum eklci rétt til að segja
dauðvona manneskju hver sé tilgangur lífsins,
en við getum lagt lið í þeirri merkingarleit.
Lög um réttindi sjúklinga tryggja réttinn til
að leita eftir áliti annars læknis eða annarra
heilbrigðisstarfsmanna á greiningu, meðferð,
ástandi og batahorfum (20. gr.). Það getur þurft
ákveðinn kjark til að snúa sér annað ef virðingu
er ábótavant eða ósætti ríkir um meðferð. Það
ber vott um ófagleg vinnubrögð ef snúið er baki
við manneskju sem neitar ákveðinni meðferð eða
ákveður að leita annað eftir áliti. En virðing fyrir
friðhelgi manneskjunnar og að geta virt ólíkar
skoðanir ber vott um víðsýni.
Þegar meðferðarmöguleikar á íslandi voru
skoðaðir út frá lögum um réttindi sjúklinga,
leiðbeiningum urn takmörkun á meðferð við
lífslok og lífsskránni lcorn í ljós að valið stendur
um ferns konar meðferðarmöguleika:
1. Full meðferð
Flestir sjúklingar fá fulla meðferð ef engin önnur
Rannsóknir Neuberger (1998) og Sheehan og Schrim (2003)
benda til þess að sjúklingar öðlist innri frið við að taka ákvörðun
um líknandi meðferð þegar horft er fram á að lífslok verði von
bráðar. Við það að taka ákvörðun um meðferð er óvissu eytt, ný
von fæðist, von um friðsælan dauðdaga. Það að fá tækifæri til
að gera ráðstafanir var einn af þeim þáttum sem leiddu til þess
að dauðanum var mætt með reisn og æðruleysi eins og réttur
sjúklinga stendur til. Akvarðanirnar sem slíkar og ferli eins og
að ráðstafa eigum sínum eru erfið en sú þjáning hefur tilgang.
Heilbrigðisvísindin hafa allar forsendur til að korna í veg fyrir
tilgangslausan sársauka en þau mega ekki vera blind á tilgang
þjáningar. Geðlæknirinn Frankl (1962/1996), sem lifði af
þriggja ára dvöl í Auschwitz, setti fram þá kenningu að ef
manneskja finnur tilgang þá geti hún þolað ákaflega mikið.
Orð hans má túlka þannig að þjáning sem hefur tilgang vísar
veginn til andstæðu sinnar, gleðinnar. Tilgangsleysi hlýtur þar
með að vera ávísun á andlegan sársauka.
Rannsóknarniðurstöður Gentile og Fello (1995) styðja
mikilvægi þess fyrir fjölskyldu deyjandi einstaklings að meðlimir
fjölskyldunnar upplifi sig gera gagn. Það hafði mikið að segja við
úrvinnslu tilfinninga í fyrirfram söknuði sem óhjákvæmilega fylgir
dauðastríði ástvinar. Að hafa gert gagn í sjúkdómsstríðinu mildaði
sorgina við brotthvarf ástvinarins. Sjúklingar og fjölskyldur sem
ekki settu sér markmið hvað meðferð varðaði voru Ifklegri til að
taka ákvarðanir sem leiddu til þarflausrar þjáningar. Þegar viðhorf
þeirra breyttist í að umbera það sem áður var óásættanlegt urðu
ákvarðanir varðandi meðferð auðveldari, markvissari og Ieiddu til
meiri lífsgæða fyrir alla aðila.
4. Meðferð hætt
I bæklingnum Líffæragjafi segir: „Þegar algert heiladrep hefur
Tímarit hjúkrunarfræöinga 3. tbl. 81. árg. 2005