Tímarit hjúkrunarfræðinga - 01.10.2005, Blaðsíða 42

Valgerður Katrín Jónsdóttir
„Dauöinn er ekki vandamál að leysa"
segir Erna Haraldsdóttir, en nærvera hjúkrunarfræöinga var ekki fyrir hendi á
þann hátt sem hún bjóst viö í rannsókn hennar á skosku líknarheimili
Erna Haraldsdóttir lauk hjúkrunarprófi frá Háskóla íslands
1987 og vann viö líknarmeöferð í 13 ár áöur en hún fór
út í meistaranám viö háskólann í Edinborg. „Þegar ég var
nýútskrifuð fór ég aö vinna viö hjúkrun krabbameinssjúklinga
á Landspítalanum undir stjórn Kristínar Sophusdóttur. Þar
kynntist ég fyrst hugmyndafræði líknarmeöferðar en Kristín
haföi fariö í framhaldsnám til Danmerkur og kynnst þessari
hugmyndafræöi þar. Eg fékk strax brennandi áhuga á þessari
þjónustu og líknarhjúkrun hefur verið mitt áhugasviö alla
mína starfstíð sem hjúkrunarfræöingur," segir Erna. Eftir
útskrift vann hún á Landspítalanum, hjá heimahlynningu
Krabbameinsfélagsins og hjá hjúkrunarþjónustunni Karitas
og átti þátt í aö móta líknarmeðferð hér á landi. „Þegar
ég útskrifaðist haföi heimahlynningin tekiö til starfa þótt
starfsemin hafi ekki veriö jafn umfangsmikil og hún er í dag.
Því má segja aö þaö hafi verið tveir „sprotar" líknarmeöferöar
í gangi á þessum tíma; annar í heimahlynningu og svo hinn á
krabbameinsdeild Landspítalans.Ásíðastliðnum 15árum hefur
líknarmeöferöin innan heilbrigðiskerfisins á íslandi þróast
gífurlega. I dag höfum viö öfluga heimaþjónustu, líknarteymi
til stuönings og ráögjafar og líknardeild. Þaö má segja aö
þaö hafi verið lítill en sterkur hópur heilbrigöisstarfsfólks
sem var drifkrafturinn í þessari þróun og mér finnst þaö
forréttindi aö hafa verið hluti af þessum hópi."
Erna segist hafa fengið mikinn áhuga á að rannsaka það sem kallað
hefur verið nærvera. „Þetta er sterkur þáttur í líknarmeðferð en
engu að síður erfitt að útskýra hann. Mér fannst það athyglisvert
að þegar við hjúkrunarfræðingarnir í heimahlynningu fórum í
vitjun til sjúklings og veittum nærveru útskýrðum við það gjarnan
sem að „gera ekkert“. Þetta var viðurkennt innan okkar þjónustu
þar sem við vissum öll að þessi athöfn, að „gera ekkert“, var
að sjálfsögðu mikilvæg. Það truflaði mig hins vegar svolítið að
við skyldum lýsa þessum mikilvæga þætti líknarhjúkrunar með
þessum hætti. Eg velti fyrir mér; hverniggátum við útskýrt betur
þennan mikilvæga þátt hjúkrunar? Og hver var ástæðan fyrir því
að við kölluðum þetta að gera ekkert? Eg fann hjá mér brennandi
löngun til að útskýra þennan mikilvæga þátt. Eftir 13 ár í starfi
langaði mig til að halda áfram námi, þróa og bæta sjálfa mig
og ákvað að rannsaka þetta hugtak, nærveru, í meistaranáminu
mínu. Meistaranámið er eitt ár í Edinborgarháskóla, nemendur
Timarit hjúkrunarfræðinga 3. tbl. 81. árg. 2005
íleggja fram rannsóknaráætlun en framkvæma ekki
rannsóknina sem slíka. Að loknu meistaranámi
fann ég að ég var enn ekki búin að gera það sem
mig langaði að gera og hélt því áfram í doktorsnám
sem gaf mér tækifæri til að gera rannsóknina og
skoða þetta hugtak af meiri dýpt.“
Fylgdist með störfum hjúkrunarfræöinga á
skosku IíknarheimiIi
Rannsókn Ernu fór fram á skosku líknarheimili.
Rannsóknaraðferðin var eigindleg, „participant
observation" eða þátttökuathugun, hún fylgdist
með hjúkrunarfræðingunum þegar þeir veittu
nærveruna og vildi reyna að útskýra hvað þeir
voru að gera. „Áður en ég fór að fylgjast með
hjúkrunarfræðingunum var ég með mína reynslu
:að baki og mínar hugmyndir um nærveru eins og
húneroft útskýrðsem „baraaðvera". Einstaklingar
með langvinna ólæknandi sjúkdóma eru að glíma
við fjölmargt í tengslum við þær afleiðingar sem
sjúkdómurinn hefurfyrirþá og yfirvofandi dauða.
Þess vegna er í líknarmeðferðinni lögð áhersla
á að heilbrigðisstarfsfólk hjálpi sjúklingum að
skilja þýðingu og merkingu þess að vera í þessari
aðstöðu og geti hjálpað þeim að vinna úr þeirri
reynslu sem óneitanlega fylgir því að horfast
í augu við yfirvofandi eigin dauða. I rannsókn
minni einbeitti ég mér að hjúkrunarfræðingum.
Eg fylgdist því með þeim og undirbjó mig fyrir að
kanna begðun þeirra þegar þeir veittu nærveru,
til dæmis hvort þeir sátu eða stóðu og hve lengi
þeir dvöldu með sjúklingnum, hvað þeir sögðu,
hvort þeir snertu sjúklinginn o.s.frv. Eg spurði
þá svo um atvikin eftir á, t.d. hvers vegna þeir
ákváðu að sitja, hvers vegna ræða um tiltekið
f efni o.s.frv. Það sem kom mér mjög mikið á óvart
var að ég sá ekki þessa nærveru í störfum þeirra
log rannsókn mín tók töluvert aðra stefnu en ég
reiknaði með í upphafi."
Erna segir að með rannsókn sinni sé hún ekki að
gagnrýna hjúkrunarfræðingana á líknarheimilinu