Tímarit hjúkrunarfræðinga - 01.08.2006, Blaðsíða 19

RITRYND GREIN
síðan jákvæð áhrif á líðan viðkomandi. Það kann að vera torvelt
að ná til sinna á hjúkrunarheimili og ein fyrsta rannsóknin,
sem gerð var á afskiptum fjölskyldunnar á hjúkrunarheimilum
(York og Calsyn, 1977), leiddi í Ijós að fjölskyldan þekkti ekki
nægilega vel til aðstæðna ættingja síns á hjúkrunarheimilinu og
vissi ekki hvernig hún ætti að bera sig að í heimsóknum.
í rannsókn York og Calsyns (1977) kom fram að það dró
úr ánægju heimsókna þegar hinn aldraði var illa til fara,
druslulegur og illa áttaður, en hins vegar hafði líkamleg vangeta
eða bilun á skynfærum ekki áhrif á ánægju af heimsóknum.
Rannsókn Ross og samstarfsfólks hennar (2001) sýndi að
meiri hluti þátttakenda hafði ekki ánægju af heimsóknum
sínum á hjúkrunarheimili. Þessir höfundar velta vöngum yfir
því hvort rétt sé að vísa til hugtaksins ánægju þegar rætt
er um heimsóknir á hjúkrunarheimili og nefna að svo kunni
að vera að aðstandendur viti ekki hvernig þeir eigi að verja
tíma sínum í heimsóknum og það hafi síðan áhrif á reynslu
þeirra af heimsóknunum. í könnun Gaugler, Anderson, Zarit
og Þearlin (2004) á því hvaða áhrif afskipti fjölskyldunnar á
hjúkrunarheimili hefði á streitu og vellíðan hennar kom í Ijós
að heimsóknir á hjúkrunarheimili drógu úr hlutverkabundu
álagi þess sem séð hafði um umönnun hins aldraða fyrir
flutning hans á hjúkrunarheimili. Eins virtist sem afskipti af lífi
hins aldraða á hjúkrunarheimilinu stuðluðu að aukinni vellíðan
umsjáraðilans í fjölskyldunni (Gaugler o.fl., 2004).
Nálægð hjúkrunarheimilis við bústað fjöskyldunnar hefur áhrif
á val á því og margir heimsóknargesta, sem komu reglulega
í heimsókn á hjúkrunarheimilið þar sem Foner (1994) vann
að vettvangskönnun, höfðu valið þetta tiltekna heimili vegna
þess hve nálægt það var heimili þeirra. Vegalengdin, sem
aðstandendur þurfa að fara til að heimsækja ættingja sína á
hjúkrunarheimili, hefur áhrif á fjölda heimsókna samkvæmt
rannsóknum Þorts og samstarfsmanna (2001) og Yamamoto-
Mitani og samstarfsmanna (2002). Niðurstöður þessara
rannsókna gefa hins vegar mismunandi upplýsingar um áhrif
vitrænnar getu hins aldraða á samband fjölskyldunnar við hann
eða fjölda heimsókna og símhringinga. Fyrrnefnda rannsóknin
bendir til þess að heimsóknir aðstandenda séu færri þegar
hinum aldraða er farið að förlast hugsun og minni. Rannsókn
Yamamoto-Mitani og samstarfsmanna hennar, sem tók
eingöngu fyrir heimsóknir til aldraðra sem þjáðust af heilabilun,
sýndi aftur á móti að tíðni og lengd heimsókna aðstandenda
þessara einstaklinga hélst óbreytt í langan tíma eftir að
flutningur á hjúkrunarheimili átti sér stað. Það kom einnig fram
í þessari rannsókn að mismunandi forsendur aðstandenda
höfðu áhrif á fjölda heimsókna; t.d. komu þeir sem höfðu verið
nánir hinum aldraða og bjuggu nærri hjúkrunarheimilinu oft í
heimsókn og dvöldu drjúga stund. Forsendur aðstandenda
virtust hafa áhrif á tíðni heimsókna á hjúkrunarheimili, en lengd
heimsókna til þessa hóps aldraðra virtist aftur á móti ráðast
meira af ásigkomulagi viðkomandi íbúa (Yamamoto-Mitani
o.fl., 2002).
Það kom þegar fram í rannsókn Greene og Monahans árið
1982 að það dregur ekki úr heimsóknum aðstandenda á
hjúkrunarheimili þegar á líður dvöl hins aldraða og eins bentu
niðurstöður hennar til þess að heimsóknir hefðu marktæk
bætt áhrif á líðan hins aldraða. Shield (1988) telur að það
sé ákveðið stöðutákn fyrir heimilismenn að njóta sýnilegs
stuðnings fjölskyldunnar. Hún bendir á að símtöl við ættingja
og heimsóknir þeirra á hjúkrunarheimili myndi samband við
heiminn utan dyra og hafi áhrif á hvernig tíminn gengur fyrir
sig og setji svip á hann. Reglulegar heimsóknir séu ákveðið
akkeri í lífi hins aldraða auk þess sem aðstandendur geti
orðið viðkomandi að liði með ýmsu móti. Savishinsky (1991)
segir frá reynslu dóttur sem kemur nær daglega í heimsókn á
hjúkrunarheimilið, þar sem hann vann að vettvangskönnun, og
telur að faðir hennar hafi orðið sýnilegri í augum starfsfóllks og
notið sérstakrar natni í umönnun fyrir það hvað dóttirin hafði
gott samband við starfsfólk og var vel liðin af því.
Það er þó ekki einhlítt að samband starfsfólks og aðstandenda
sé gott. Afstaða starfsfólks til heimsókna ættingja er mismunandi
(Bauer, 2006; Gaugler og Ewen, 2005; Foner, 1994) og eins
hefur fjölskyldan misjafna reynslu af viðbrögðum starfsfólks af
afskiptum hennar (Bowers, 1988; Hertzberg og Ekman, 1996;
Wiener og Kayser-Jones, 1990). Fjölskyldan og starfsfólk
kunna að sjá gildi heimsókna fyrir hinn aldraða frá mismunandi
sjónarhorni og eru því ekki alltaf samdóma um mikilvægi þeirra
og merkingu fyrir veliíðan heimilismannsins (Bowers, 1988;
Margrét Gústafsdóttir, 1999a; Ryan og Scullion, 2000).
í sögu hins sérstæða rithöfundar Laird (1979) um reynslu
hennar af því að dvelja á hjúkrunarheimili kemur fram að hún
fékk nær engar heimsóknir meðan á dvöl hennar stóð m.a.
vegna þess að hnökrar höfðu komið á samband hennar við
nokkur af sjö uppkomnum bömum hennar og önnur áttu um
langan veg að fara til þess að heimsækja hana. En þrátt fyrir
það, eða ef til vill vegna þess, leggur hún mikla áherslu á að
heimsóknir aðstandenda á hjúkrunarheimili hafi jákvæð áhrif á
líf þeirra sem þeirra njóta jafnt sem annarra sem þar búa.
Aðferðafræði
Túlkandi fyrirbærafræði - markmið, áherslur og vett-
vangsathuganir
Markmið túlkandi fyrirbærafræðilegra rannsókna er að leiða í
Ijós eða afhjúpa út frá hvaða sjónarhornum fólk Iftur á reynslu
sína af ákveðnum aðstæðum og gera grein fyrir því hvernig
það ber sig að við þær með því að sýna fram á sameiginlegar
eða sértækar hliðar á þeirri reynslu sem það gengur í gegnum.
í túlkandi fyrirbærafræðilegum rannsóknum er horft til þess
hvernig menningarbundnar merkingar lita reynslu fólks á
svipaðan hátt og á hvaða hátt frávik og mismunur er mögulegur
með tilliti til þess (Benner, 1994). Fyrirbærafræði tekur mið af
fimm sameiginlegum þáttum [meðal mannfólksins): Aðstæðum
(situation); líkamleika/holdgerð (embodiment), tímans rás
(temporality); því sem skiptir fólk máli (concerns); og viðtekinni
merkingu (common meanings) (Benner, 1994).
í þessari rannsókn er til að mynda litið bæði til aðstæðna í
fjölskyldunni og á hjúkrunarheimilinu (situation) og skoðað
hvernig mismunandi aðilar, þ.e. hinn aldraði, fjölskylda hans
Tímarit hjúkrunarfræðinga - 3. tbl. 82. árg. 2006
17