Tímarit hjúkrunarfræðinga - 01.08.2006, Blaðsíða 23

RITRYND GREIN
sem þeir gátu haft meira af sínum munum umhverfis sig. Það
kom fyrir að fólk vildi enga persónulega muni hafa í kringum
sig meðan það deildi herbergi með öðrum en síðan, þegar til
kom að viðkomandi flutti á einbýli, þótti honum sjálfsagt að búa
um sig með sínum hlutum. Og þá var hann orðinn meira hann
sjálfur og gat frekar tekið á móti fólkinu sínu á sinn hátt.
Tilhögun heimsókna ræðst einnig af því sem aðstandendur
hafa á dagskrá þegar þeir koma í heimsókn en dagskráin var
oft í nokkuð föstum skorðum eins og kom fram í orðum konu
Óskars:
Ég kem um kaffitímann, drekk þá venjulega kaffi með
honum, svo förum við inn í herbergí - hann er með sjónvarp
þar og horfir nú stundum á það. Ég sit þarna hjá honum
bara svona og tala við hann eftir því sem hann getur. Það
er svona misjafnt hvað hann getur tjáð sig og svona. Sit þar
og prjóna bara, eins og maður gerði hér heima.
Eins og fram kemur í þessum orðum getur verið erfitt að halda
uppi samræðum þegar fólk kemur í heimsókn á hjúkrunarheimili.
Bæði getur verið að getu hins aldraða í þessum efnum hafi
hrakað og svo hítt að heimsóknargesti kann að finnast hann
hafa ósköp lítið um að ræða frá degi til dags. En í stað þess
að tala svo mikið fundu aðstandendurnir sér eítthvað við að
vera í heimsóknum. Það var einkar athyglivert að komast að
því hvernig þátttakendur vörðu tíma sínum í heimsóknum og
hvað þeir höfðu misjafnt á dagskrá. En jafnan reyndi fólk að
sníða samveru sína með „sínum“ að einhverju leyti eftir því
sem samskipti og samvera þeirra höfðu verið í tímans rás, t.d.
fannst sumum gott að sitja saman og drekka kaffi, eða að horfa
á sjónvarpið saman, aðrir höfðu oft tekið í spil saman og gerðu
það áfram þó spilamennskan værí kannski einfaidari en fyrr
hafði verið. Og þá var inni f dæminu að prjóna, fletta blöðum
og tímaritum meðan á heimsókninni stóð eða jafnvel taka
lagið saman. Einnig tilheyrði það yfirleitt heimsóknunum að
grennslast fyrir um líðan hins aldraða og taka upp eitt og annað
sem hana snerti ýmíst með honum sjálfum eða starfsfólki. Þeir
sem höfðu verið farnir að sinna að einhverju leyti eða alfarið
persónulegri hirðingu hins aldraða fyrir vistaskiptin héldu
stundum áfram að hafa hönd í bagga með þessari umönnun
og svo mætti lengi telja. Sumir fóru gjarnan á ról með fólkið sitt
bæði innan dyra og úti við og það kom á daginn að bara það
„að komast á ról“ var þeim sem bundnir voru í hjólastól afar
mikilvægt og eiginlega ómissandi þáttur heimsóknarinnar.
Einn þýðingarmesti þáttur dagskrárinnar tók mið af
kveðjustundinni en mörgum reyndist hún erfíð til þess að
byrja með. Það gekk nærri aðstandendum að skilja við „sína“ í
einhvers konar tómarúmi ef þeir höfðu ekkert við að vera þegar
kom að kveðjustundinni og þá fundu þeir einhvern veginn mjög
til umkomuleysis hins aldraða í þessum heimkynnum. Hins
vegar höfðu nær allir þátttakendurnir lært að stilla dagskrá
heimsóknarinnar þannig af að hinn aldraði hafði við eitthvað
að vera, eða var við það að snúa sér að einhverri athöfn þó
ekki væri nema að leggjast til hvíldar eða fara að borða þegar
þeir kvöddu.
Maður Soffíu hafði t.d. fundið út hvenær best væri að kveðja
sína konu eins og fram kom í orðum hans:
... það var eins og þegar var farið að hátta hana að þá er allt í
lagi að ég fari. Henni var verr við það þegar ég fór þegar hún
settist fram að drekka kaffið eða drekka vatnið, það er svona
hálfníu, í stað svona 15-20 mín. yfir átta. Þetta bara munaði
því, að henni líður einhvern veginn allt allt öðruvísi þegar ég
bara er þangað til hún fer inn í herbergi. Þó að þetta muni
- þetta munar kannski 10 mín. ef það gerir það ... svo þegar
ég fór að gera þetta þá kom annað ekki tii mála.
Formgerð fjölskyiduheimsókna endurspeglaðist skýrt í því
skipulagi, þeirri tilhögun og dagskrá, sem einkasonar Katrínar
viðhafði í heimsóknum til móður sinnar. Hann vann vaktavinnu
og kom nær alla dagasem hann var laus fyrri partinn. Heimsóknir
hans voru skipulagðar, hann kom jafnan upp úr ellefu rétt eftir
að móðir hans var komin á fætur og staldraði við í stutta stund
eða þar til komið var að hádegismat. Þessi tilhögun hentaði
honum vel, heimsóknin sleit ekki daginn sundur fyrir honum,
sagði hann, og eins væri stutt í að móðir hans færi í mat þegar
hann kæmi á þessum tíma þannig að ekki væri nauðsynlegt
að hafa annað á dagskrá en rétt svona að heilsa upp á gömlu
konuna og gott að kveðja þegar hádegismaturinn stæði fyrir
dyrum. Eíns og hann komst að orði:
Ja, svona nú orðið finnst mér það svona henta betur
kannski, ja, mín vegna að koma á morgnana, þá þarf maður
ekki að vera að slíta alveg miðjan daginn í sundur. Ég set
þetta nú kannski inn á svona þannig að hún er búin að
klæða sig og er kannski að fara í mat eða eitthvað svoleiðis
fljótlega á eftir, eitthvað svoieiðis.
Hins vegar ber að geta þess að oft um helgar kom sonur
Katrínar í lengri heimsóknir ásamt konu sinni sem sá þá meira
um dagskrána. Syni Katrínar fannst sjálfsagt að líta reglulega til
móður sinnar í hverri viku og Katrín reiknaði með að hann kæmi
eins og hann sagði:
Jú jú - jú jú jú jú - jú jú, hún náttúrulega vill að maður komi.
Og það er nú bara svona gamalt að henni bara finnst að
bara maður eigi að koma náttúrulega Já já. Jú jú. Hún segir
nú stundum: „Míkið skelfing er langt síðan ég hef séð þig!“
sko, þó það hafi verið í gær eða fyrradag. Henni bara finnst
það - jú jú, auðvitað hefur það áhríf á svona gamalt fólk, það
getur ekki annað verið þó það sé komið út úr heiminum, að
þeirra nánustu komi - þó að - það sem náttúrulega er sko
- ég kem, ég stoppa ekki lengi en hún er alveg sátt við það.
Hún er sátt við það vegna þess að það er náttúrulega orðið
erfiðara að tala, það er ekkert um að tala. ... En hún er alveg
sátt við að maður bara kíki, sko. Já já, alveg hætt að segja:
„Ertu að fara“ eða „Hvað ósköp hefur þú stoppað stutt" ...
Já, já Ég held líka það, sko, að hún geri sér kannski ekki
alveg grein fyrir því hvað ég hef stoppað lengi.
Tímarit hjúkrunarfræðinga - 3. tbl. 82. árg. 2006
21