Tímarit hjúkrunarfræðinga - 01.08.2006, Blaðsíða 39

RITRÝND GREIN
frásagnir af daglegum gangi og með því að athuga eða kanna það
sem fólk er að fást við í merkíngarbæru samhengi (Benner o.fl.,
1996). Við vettvangsathugun skoðar rannsakandinn venjur og
hætti ákveðins samfélags og reynir að átta sig á fyrirkomulaginu
og ferlinu innan hópsins (Polit og Hungler, 1997).
Vettvangsathugun felur í sér viðveru á staðnum þó nokkurn
tíma, en vegna eðlis verkefnisins var talið réttlætanlegt að
aðlaga aðferðafræðilega nálgun markmiðum þess og einfalda
gagnasöfnun. Enn fremur höfðu báðir höfundar talsverða
reynslu af störfum á hjúkrunarheimilum og annar höfunda
hafði unnið þar umfangsmikla vettvangsrannsókn (Margrét
Gústafsdóttir, 1999). Við gagnasöfnun var fyrst og fremst
lögð áhersla á það að komast að því með viðtölum hvernig
fyrirkomulag á ákveðínni deild hafði áhrif á mat og meðferð
við þvagleka í daglegum gangi og þá hvernig markmið
meðferðarinnar voru ákveðin.
Hjúkrunarheimilin, sem athugunin var framkvæmd á, voru
áþekk að mörgu leyti. Þau höfðu bæði orð á sér fyrir góða
umönnun, voru af svipaðri stærð, höfðu álíka fjölda deilda og
íbúa og voru bæði á höfuðborgarsvæðinu. Herbergjaskipan
og aðgengi að salernum var um flest sambærilegt. Fjöldi
stöðugilda var jafn og bæði heimilin höfðu reynda sjúkraliða í
verkefnastjórastöðum1. Með því að velja tvö heimili gafst ekki
tími til að kanna viðfangsefnið eins vel og ef einungis um eitt
heimili hefði verið að ræða. Hins vegar gaf þetta fyrirkomulag
tækifæri til samanburðar auk þess sem það var talið æskilegra
til að fá meiri yfirsýn þar sem viðfangsefnið hafði ekki verið
kannað hérlendis áður með sambærilegum hætti.
Eftir að viðeigandi leyfi höfðu fengist voru tekin viðtöl við
hjúkrunarforstjóra heimilanna og hjúkrunardeildarstjóra og
sjúkraliða á almennri deild og heilabilunardeild á hvoru heimili
um sig, alls 10 aðila. Við val á þátttakendum var litið til þess að
þeir gæfu sem réttmætasta mynd af samfélaginu sem kannað
var, að þeir væru trúverðug rödd og gæfu sannferðugar
upplýsingar (Sapsford og Abbott, 1992). Hvert viðtal tók um
30-60 mínútur og var stuðst við spurningaviðmið sem samið
hafði verið í þessum tilgangi (Anný Lára Emilsdóttir, 2003).
í viðtölum við hjúkrunarforstjóra var leitast við að fá fram
upplýsingar um heildarstefnu heimilanna varðandi þvagleka
íbúanna, fjárhagslegan kostnað tengdan þvagleka og
niðurstöður RAI-mats2. í viðtölum við deildarstjóra og sjúkraliða
var leitað eftir upplýsingum um markmið deildarinnar með
meðferð við þvagleka, hvernig mat á vandanum færi fram, og
útfærslu meðferðar. Svör eða áherslur í frásögn viðmælenda
voru punktaðar niður meðan á viðtali stóð en síðan unnið
úr hverju viðtali samdægurs til þess að draga það saman í
heildarmynd. Við gagnasöfnunina var einnig varið dagsparti
í sameiginlegu rými á deildunum, þar sem athugunin var
framkvæmd, til að fá yfirlit yfir aðstæður og setja upplýsingarnar
í samhengi.
Að lokinni gagnasöfnun var gerð samantekt á þeim gögnum
sem safnað hafði verið á hverri deild og þau því næst túlkuð
með því að leggja út af og bera saman frásagnir viðmælenda
innan sömu deilda, milli deilda og síðan milli heimila. Við
útlegginguna og samanburðinn var leitað eftir áhersluatriðum
í frásögn þátttakenda til þess að draga fram heildstæða
mynd þar sem sameiginlegir þættir og mismunur í reynslu
þátttakenda af mati og meðferð við þvagleka kom fram.
Niðurstöður
Óverulegur munur reyndist á deildunum varðandi algengi þvagleka
og hvers konar meðferð var beitt við honum samkvæmt RAI-
mati. RAI-matið sýndi að um 65% íbúa deildanna í athuguninni
'þjáðust af þvagleka alla jafna. Um 75% heimilismanna notuðu
bleiu en þvagleggir voru lítið sem ekkert notaðir. Einni tegund
atferlismeðferðar var beitt, það er reglubundnum salernisferðum,
en tæpum 60% íbúa var veitt sú meðferð á vökutímum (óbirtar
RAI-niðurstöður viðkomandi heimila árið 2002).
Áþekkt fyrirkomulag var viðhaft um markmiðsetningu og
mat á deildunum. Markmiðið með meðferð við þvagleka
var talið að ná mesta mögulega árangri hjá hverjum og
einum íbúa með hliðsjón af líkamlegri og vitsmunalegri
getu hans. Við mat á vandanum var upplýsinga aflað úr
sjúkraskrám og við aðhlynningu og „rapportin" notuð til að
miðla upplýsingunum. Tímasetningar reglubundnu ferðanna
voru aðallega í tengslum við matmálstíma og sýndu íbúar
almennt góða samvinnu. Þátttakendur töldu að vel gengi að
fá starfsfólk til að framfylgja meðferðaráætluninni og þetta væri
eitt af forgangsverkefnunum. Hjúkrunarforstjórar ræddu um
mikilvægi þess að halda umræðunni um þvagleka og meðferð
við honum opinni og sjúkraliðar sögðust gæta þess að óreynt
starfsfólk fengi fræðslu og kennslu í faglegum vinnubrögðum
við meðhöndlun þvagleka. Góð samvinna og traust virtist ríkja
á milli hjúkrunarfræðinga og sjúkraliða í þessum efnum.
Fullnægjandi mönnun hafði að flestra mati áhrif á gæði
þvaglekaumönnunar. Sjúkraliðar voru mjög ánægðir með það
fyrirkomulag að bera ábyrgð á sama íbúahópi í marga mánuði
í senn og töldu umönnunina batna við það. Margþættur
ávinningur var talinn felast í því að beita forvörnum og
reglubundnum salernisferðum. Þrátt fyrir að mikill tími og
vinna færi í að framfylgja reglubundnum ferðum var það talið
fyrirhafnarinnar virði og var vilji til að beita þessari aðferð enn
frekar. Starfsfólk skynjaði vinnuálag mjög ólíkt eftir heimilunum
þrátt fyrir að hjúkrunarþyngd og íbúafjöldi væri sambærilegur.
í Ijósi þessa voru mönnunartölur deildanna skoðaðar nánar og
kom í Ijós að heildarfjöldi starfsmanna var sá sami á báðum
heimilum. Aftur á móti reyndist hlutfall fagfólks, það er að segja
hjúkrunarfræðinga og sjúkraliða, töluvert hærra á heimilinu
þar sem starfsfólkinu fannst umönnunarálag minna, og hlutfall
ófaglærðra var þá lægra þar. Þess ber og að geta að aðgengi
að salernum var ívíð betra á því heimili.
1 Verkefnastjóri er reyndur sjúkraliði sem sinnir sama íbúahóp í langan tíma og gegnir sérstöku umsjónarhlutverki við ákveðna þætti í umönnun hópsins í samvinnu við hjúkrunarfræðing.
2 RAI, resident assessment instrument/raunverulegur aðbúnaður ibúa, er heiti á matskerfi sem mælir aðbúnað og þjónustu á öldrunarstofnunum og heilsufar íbúanna.
Tímarit hjúkrunarfræðinga - 3. tbl. 82. árg. 2006
37