Tímarit hjúkrunarfræðinga - 01.08.2006, Blaðsíða 5

FORMANNSPISTILL
NÝJAR ÁHERSLUR í ÖLDRUNARMÁLUM
Einn þeirra mælikvarða sem nota má til að meta velferðakerfi þjóða er hvernig
búið er að öldruðum í samfélaginu. Aldraðir Islendingar, sem fæddir eru á fyrstu
áratugum síðustu aldar, hafa gengið í gegnum gríðarlegar þjóðfélagsbreytingar.
Þessi kynslóð hefur með vinnusemi, nægjusemi og elju lagt grunninn að því
velferðarsamfélagi sem við búum við í dag. Flestum þykir okkur líklega bæði
eðlilegt og sanngjarnt að nú fái þessi kynslóð að reyna það að njóta.
Elsa B. Friðfinnsdóttir
Athuganir á þjónustu við aidraða hér
á landi sýna að þar er víða afar vel
gert en einnig víða pottur brotinn.
Þrátt fyrir viljayfirlýsingar stjórnvalda
og kosningaloforð stjórnmálamanna
hefur ekki tekist að anna eftirspurn eftir
hjúkrunarrýmum, plássum til dagvistar og
hvíldarinnlagna. Rökrætt hefur verið um
áherslur, annars vegar á stofnanavistun
og hins vegar heimaþjónustu. Deilt er
um greiðslugrunna þ.e. hvernig daggjöld
eru reiknuð og möguleika stjórnenda
öldrunarstofnana til að hafa hlutfall
faglærðra starfsmanna nægilega hátt
til að tryggja gæði þjónustunnar. Rætt
er um ábyrgð landsstjórnarinnar annars
vegar og sveitarstjórna hins vegar, og
svona mætti áfram telja.
Nú hefur heilbrigðis- og tryggingamála-
ráðherra tekið af skarið og birt í sérstöku
hefti áherslur sínar í öldrunarmálum undir
yfirskriftinni „Ný sýn - Nýjar áherslur".
Ráðherrann tæpir á hvert hún vill stefna
í ofangreindum þáttum og mörgum fleiri.
í aðfararorðum segir m.a.: „Uppbygging
og skipulag öldrunarþjónustu þarf að
miða að því að styðja aldraða til að
halda sjálfstæði og virðingu. Til þess er
nauðsynlegt að efla þjónustu við aldraða
sem gerir þeim kleift að búa sem lengst
á eigin heimili. Möguleg úrræði eru
margvísleg. í fyrsta lagi legg ég áherslu
á að stórefla heimahjúkrun og styðja
heilsugæsluna til að sinna öldruðum í
auknum mæli. í öðru lagi legg ég áherslu
á að fjölga til muna dagvistarrýmum og
hvíldarinnlögnum sem er hvoru tveggja
mikilvægur stuðningur við hina öldruðu
sjálfa og aðstandendur þeirra. í þriðja
lagi legg ég áherslu á að byggja upp
og efla öldrunarlækningar og sérhæfða
sjúkrahúsþjónustu fyrir aldraða um allt
land. Góð þekking á þessu sviði inni á
sjúkrahúsum og heilbrigðisstofnunum er
mikilvæg viðbót við þjónustu fyrir aldraða
í heimahúsum jafnframt því að sjúkrahús
og heilbrigðisstofnanir með þessa
þekkingu geta verið öldrunarstofnunum
í sfnu umdæmi sterkur bakhjarl og veitt
þeim faglegan stuðning".
Sérstök ástæða er til að fagna þessum
áherslum heilbrigðis- og tryggingamála-
ráðherra og óska henni góðs gengis
við að ná þeim fram. Félag íslenskra
hjúkrunarfræðinga er fúst til samstarfs á
þessu sviði sem öðrum enda samræmast
áherslur ráðherra vel áherslum hjúkrunar-
fræðinga í öldrunarmálum. Meðal
þess sem skilgreint hefur verið sem
megininntakið í hugmyndafræði öldrunar-
hjúkrunar er: að styðja aldraða til sjálfs-
hjálpar, að virða sjálfsákvörðunarrétt
hins aldraða, að tryggja að umönnun,
aðstoð og/eða meðferð sé veitt á því
þjónustuformi sem best mætir vilja og
þörfum hvers einstaklings, og að styðja
aðstandendur í því hlutverki að vera
umönnunaraðilar.
Meðal áherslna heilbrigðis- og trygginga-
málaráðherra er einnig að auka hlut-
fall fagmenntaðs starfsfólks á öldrunar-
stofnunum. Þessu hyggst ráðherra ná
fram með því að auðvelda ófaglærðu
starfsfólki að afla sér starfsmenntunar
og með því að „leita samstarfs við
menntamálaráðherra um að fjölga
námsplássum í hjúkrunarfræði“. Nú
hyllir því vonandi undir átak stjórnvalda
í að fjölga hjúkrunarfræðingum, en
árum saman hefur legið fyrir að of fáir
hjúkrunarfræðingar brautskrást ár hvert
til að hægt sé að halda uppi þeim
gæðum heilbrigðisþjónustunnar hér á
landi sem vilji er til.
Af mannaflaspá Hagstofu íslands má
ráða að ærin verkefni eru framundan í
uppbyggingu á þjónustu við aldraða.
Árið 2005 voru íslendingar 70 ára og
eldri 8,6% þjóðarinnar. Árið 2035 er
því spáð að þetta hlutfall verði orðið
14,7%. Á sama tíma er spáð að fækki
í aldurshópunum 30-59 ára, sem telja
má virkasta á vinnumarkaði, úr 40,1%
í 36,9%. Samkeppni um vinnuafl og
samkeppni um stúdenta til náms mun
því aukast á næstu árum og áratugum. Á
sama tíma mun öldruðum einstaklingum,
sem þurfa á þjónustu hjúkrunarfræðinga
að halda, fjölga mjög. Val ungs fólks
á lífsstarfi helgast m.a. af virðingu
samfélagsins fyrir starfinu sem aftur
endurspeglast í launum. Því er ekki aðeins
þörf á aðgerðum ráðamanna til að fjölga
hjúkrunarfræðingum og bæta þannig
meðal annars þjónustu við aldraða, heldur
er einnig þörf á breyttu samfélagsmati á
umönnunarstörfum. Þegar allt kemur til
alls eru það þau störf sem eru grunnur
þess samfélags sem við viljum búa í.
Tímarit hjúkrunarfræðinga - 3. tbl. 82. árg. 2006
3