Tímarit hjúkrunarfræðinga - 01.08.2006, Blaðsíða 38

grindarbotnsvöðvana og/eða slökunarmeðferð
beitt. Hentar einkum við bráðaþvagleka en getur
einnig gagnast við álagsþvagleka.
Reglubundnar salernisferðir Tvær meginútfærslur eru til.
Annars vegar að hafa ávallt 2-4 kist. á milli ferða
á vökutíma og hins vegar að skipuleggja meðferð
út frá þvaglátsmynstri hvers þátttakenda. Getur
hentað þótt vitræn skerðing sé mikil. Hentar við
álagsþvagleka, bráðaþvagleka og starfrænum
þvagleka.
Áminnt þvaglosun Áþekk reglubundnum salernisferðum. Það
sem helst skilur þær að er að í áminntri þvaglosun
er meðferðinni ekki algerlega stýrt heldur reynt að
gera viðkomandi meðvitaðri um þvaglátsþörfina og
auka líkurnar á að hann taki það upp hjá sjálfum
sér að fara á salerni eða biðji starfsfólk um aðstoð.
Ákveðin lágmarks vitræn geta þarf að vera til staðar
hjá þátttakanda.
Forsendur þess að ná árangri með atferlismeðferð við
þvagleka aldraðra á hjúkrunarheimilum
Þegar gerð er rannsókn á gagnsemi atferlismeðferðar við
þvagleka hefur sýnt sig að ná má verulegum árangri hjá íbúum
hjúkrunaheimila þegar starfsmenn rannsóknarinnar stýra og
halda utan um framkvæmdina. Hins vegar hefur reynst erfitt að
viðhalda þeim árangri til langframa á viðkomandi stöðum eftir
að rannsókn lýkur (Mather og Bakas, 2002; Ouslander o.fl.,
2005; Taunton o.fl., 2005). Þeir þættir, sem helst eru taldir
hafa áhrif á árangurinn, eru hvert markmið meðferðarinnar er,
hvernig staðið er að mati á heimilismönnum, hversu hentugt
umhverfið er, hvernig meðferðin er framkvæmd og hver
ávinningur meðferðarinnar er talinn vera.
Ekki eru allir á eitt sáttir um markmið atferlismeðferðar. Rannsókn
Harke og Richgels (1992) sýndi að þótt markmið rannsakenda
væri að draga úr tíðni þvagmissis meðal heimilismanna og
minnka þvagmagnið, sem heimilismenn misstu óviljandi, var
takmark starfsfólksins að komast algerlega fyrir vandann.
Vegna þess hve markið var sett hátt fann starfsfólkið til gremju
þegar íbúarnir losuðu ekki þvag þegar þeim var fylgt á salerni
og þegar þeir bleyttu sig þess á milli.
Áður en meðferðaráætlun er sett fram er nauðsynlegt að
framkvæma einstaklingshæft mat á íbúanum. Árangursríkast
er talið að finna þá heimilismenn, með aðstoð hjálpargagna
eins og þvaglátaskrár, sem líklegastir eru til að hafa gagn af
atferlismeðferð í stað þess að beita meðferðinni á alla íbúa sem
eiga við þvagleka að stríða (Lekan-Rutledge og Colling, 2003;
Mather og Bakas, 2002). Umhverfisþættir, sem hafa áhrif á
árangur, eru meðal annarra aðgengi að líni, salernum, bjöllum
og hjálpartækjum (Mueller og Cain, 2002).
Árangur atferlismeðferðar er verulega háður því hvernig til
tekst við framkvæmd hennar. Áhrifaþættir í því sambandi eru
meðal annars afstaða og þekking heimilismanna, samvinna
og samskipti starfsfólks við heimilismenn, þátttaka starfsfólks,
afstaða starfsfólks og þekking þess, samvinna og samskipti
starfsfólks innbyrðis, mönnun, ábyrgð starfsfólks og eftirlit
með framkvæmd. í þessu tilliti sýndi rannsókn Robinson
(2000) að aldraðir með þvagleka á hjúkrunarheimilum óttast
að verða óvinsælir í augum starfsmanna vegna þess hve mikill
tími fer f að fylgja þeim á salerni. Þá framfylgdi starfsfólk við
aðhlynningu ekki áætlun atferlismeðferðar í 30% tilvika (Colling
o.fl., 1992) og töldu sig ekki geta sinnt meðferðinni sem
skyldi þegar mönnun var ófullnægjandi (Harke og Richgels,
1992; Mather og Bakas, 2002). í rannsókn Harke og Richgels
(1992) kom fram að atferlismeðferð við þvagleka var það
fyrsta sem var látið sitja á hakanum þegar að kreppti. Svo var
einnig í rannsókn Bowers o.fl. (2000) en þar kom jafnframt í
Ijós að stjórnendur stóðu í þeirri trú að starfsfólkið framfylgdi
meðferðaráætluninni þrátt fyrir vinnuálagið sem ófullnægjandi
mönnun hafði í för með sér. Bowers o.fl. (2000) og Brubaker
(1996) draga meðal annars þá ályktun af rannsóknum sínum
að tengsl verði meiri og meðferðaráætlun sé fremur fylgt eftír
þegar vinnuskipulag tryggir að starfsfólk við aðhlynningu beri
ábyrgð á sama íbúahópi til lengri tíma og það leiði síðan til betri
umönnunar á hjúkrunarheimilum.
Úttekt á ávinningi atferlismeðferðar, hvað tíma og fjármuni
varðar, sýndi að algengt var að starfsfólk hjúkrunarheimila
taldi þvaglekaumönnun erfiðasta og tímafrekasta þátt starfsins
(Ouslander og Schnelle, 1995). Schnelle o.fl. (1997) áætla
að á átta klukkustunda vakt taki það um það bil 20 mínútur
aukalega að sinna hverjum þátttakanda þegar um er að ræða
áminnta þvaglosun, auk þess sem það tekur stjórnandann 45-
65 mínútur í hverri viku að hafa yfirumsjón með meðferðinni.
Þeim viðbótarkröfum, sem fylgja því að beita atferlismeðferð,
má að hluta til fullnægja með bættum stjórnunarháttum
(Schnelle o.fl., 1988). Samkvæmt rannsókn Lange (1994) er
kostnaður vegna þvagleka að öllu jöfnu talinn annar stærsti
útgjaldaliður hjúkrunarheimila. Aukinn kostnaður fylgir því fyrir
hjúkrunarheimilin að bjóða upp á atferlismeðferð við þvagleka.
Skýringin liggur meðal annars í því að ólíkt atferlismeðferð
voru önnur meðferðarúrræði ekki skipulögð til að bæta
umönnun heldur megináhersla lögð á að meðferðin væri
auðframkvæmanleg og ódýr (Ouslander o.fl., 2005; Schnelle,
o.fl., 1988; Schnelle o.fl., 1998).
Af vettvangi
Til að færa niðurstöður fræðilegu úttektarinnar til íslensks
veruleika og skoða þær í Ijósi starfshátta hér á landi
var gerð athugun á vettvangi. Athugunin var gerð í Ijósi
túlkandi fyrirbærafræði með tilvísun til vettvangsathugunar
(ethnography). Túlkandi fyrirbærafræði leitast við að ná yfir
hversdagslega kunnáttu, venjur og hætti með því að fá fram
36
Tímarit hjúkrunarfræðinga - 3. tbl. 82. árg. 2006