Morgunblaðið - 09.02.2017, Blaðsíða 60

hefur því ekki einungis verið haldið
á lofti að sjómenn séu með ofurlaun
heldur einnig því að þeirra barátta
fyrir kjaraleiðréttingu helgist af
því að þeir vilji ekki una því að laun
þeirra hafi lækkað á síðasta ári, og
verði hreinlega að gera sér grein
fyrir því að tekjur úr sjávarútvegi
eru ekki fasti heldur háðar ýmiss
konar utanaðkomandi breytum.
Heiðveig María Einarsdóttir,
sem er viðskiptalögfræðingur, sjó-
maður, sjómannsdóttir og sjó-
Morgunblaðið/Jim Smart
Verkfall Yfirstandandi verkfall sjómanna er orðið lengsta verkfall á þessari öld og kröfur um lausn deilunnar magnast með hverjum degi.
Verkfall sjómanna hefur þegar
þetta er skrifað staðið yfir í tæpa
tvo mánuði. Þann tíma sem fiski-
skipaflotinn hefur legið bundinn
við bryggju hafa afleiðingar verk-
fallsins farið
stigvaxandi; ekki
aðeins fyrir sjó-
menn og útgerð-
ir heldur fisk-
útflytjendur,
flutningafyr-
irtæki, umbúða-
vinnslur, fisk-
vinnslufólk,
sveitarfélög – í
raun samfélagið
allt. Litlar sem
engar veiðar hafa keðjuverkandi
áhrif í út í samfélagið og staðan er
fyrir nokkru farin að valda út-
breiddum einkennum, samfélags-
legum jafnt sem fjárhagslegum.
Sjö sinnum sett lög á sjómenn
Það virðist oft sem rauður þráð-
ur að ef ekki um semst innan hæfi-
legs tíma grípa stjórnvöld inn í og
setja lög á verkfall sjómanna. Sjö
sinnum hafa sjómenn þurft að sæta
því að vera skikkaðir aftur til vinnu
á grundvelli lagasetningar stjórn-
valda, með þeim rökstuðningi yf-
irvaldsins að slíkar aðgerðir sjó-
manna ógni efnahagslegum
stöðugleika í landinu. Því eru sett
lög og sjómenn halda aftur á hafið
til að moka sjávarfangi í sísvangt
þjóðarbúið.
Yfirstandandi verkfall sjómanna
er nú þegar orðið lengsta verkfall á
þessari öld og ekki þarf að leita
lengi til að sjá að kröfur um lausn
deilunnar hið fyrsta magnist með
hverjum deginum sem líður.
Tekjur sjómanna koma úr hluta-
skiptum. Í því felst að tilteknu
hlutfalli aflaverðmætis hverrar
veiðiferðar er skipt milli sjómanna,
og er því um að ræða nokkurs kon-
ar árangurstengdar greiðslur.
Styrking krónunnar á undan-
gengnu ári hefur valdið því að
tekjur sjómanna, sem og útgerða,
hafa dregist saman. Það skýrist að
miklum hluta af því að aflinn er jú
seldur á erlenda markaði og ef
krónan er sterk þá fást færri evrur
fyrir hverja slíka. Nú, eða jen eða
dollari.
Í yfirstandandi kjaraviðræðum
mannskona, segir slíkar fullyrð-
ingar fjarri öllum sanni.
Leiðrétting en ekki kröfur
„Það mátti alveg sjá þetta verk-
fall fyrir. Sjómenn hafa verið
samningslausir í sex ár og nú nota
þeir sitt eina vopn til að ná fram
leiðréttingu á kjörum sínum. Þetta
eru nefnilega ekki kröfur um
meira, heldur ósköp einfaldlega
kröfur um að kjör þeirra verði leið-
rétt í átt að sanngirnissjón-
armiðum,“ segir Heiðveig.
Hún segir ábyrgðina liggja að
mestu leyti hjá ríkinu. Ríkið hafi
látið málefni sjómanna að þessu
leyti afskiptalaus og ekki sinnt því
eftirlits- og aðhaldshlutverki sem
því ber á grundvelli vinnurétt-
arsjónarmiða, sérstaklega í ljósi
þess að kjör sjómanna eru bundin
með axlaböndum og belti í lög sett
af Alþingi.
Þau atriði sem ekki hefur verið
samið um milli sjómanna og út-
gerða nú, og valda því hreinlega að
verkfallið stendur enn, eru olíu-
frádrátturinn og bætur vegna af-
náms sjómannaafsláttarins. Í lög-
um frá árinu 1986 kemur fram að
tiltekið hlutfall aflaverðmætis
hvers túrs skuli renna óskipt til út-
gerðar áður en því er skipt milli
sjómanna og útgerðar, og má rekja
upphaf þess til mjög hás olíuverðs
og slæmrar stöðu útgerðar á þeim
tíma.
Margt bjagað við olíu-
frádragið
„Þessi krafa sjómanna er ekkert
ný af nálinni. Sjómenn hafa verið
að berjast fyrir því að fá leiðrétt-
ingu á þessum frádrætti í mörg ár.
Það sést ef menn skoða kjarasamn-
ingana þeirra síðastliðin ár. Þetta
eru 30%, nærri einn þriðji af afla-
verðmæti hvers túrs, sem fer
óskipt til útgerðarinnar. Krafa sjó-
manna núna er samt bara sú að
þessi prósenta verði lækkuð um
einn tíunda. Hvernig sem á það er
litið verður það að teljast mjög svo
hóflegt,“ segir Heiðveig.
„Við verðum að átta okkur á því
að þessi lög eru barn síns tíma og
orðin algerlega úrelt. Raunkostn-
aður útgerðarinnar fyrir olíuna er,
samkvæmt opinberum tölum Hag-
stofu Íslands, ekki nema 11,7% að
meðaltali undanfarin ár. Samt fær
útgerðin 30% til sín óskipt á þeim
grundvelli einum að þrjátíu ára
skiptalög kveði á um það. Að mín-
um dómi ætti einfaldlega að gera
olíukostnað útgerðar upp á grund-
velli framlagðra reikninga um
raunverulegan kostnað olíunnar.
Þess utan er varla að sjá að lögin
samræmist 2. mgr. 75. gr. stjórn-
arskrárinnar, sbr. breytingarlög
frá 1995, þar sem kveðið er á um
rétt manna til að semja um starfs-
kjör sín og önnur réttindi. Samn-
ingsréttur og samningsfrelsi stétt-
arfélaga njóta verndar samkvæmt
ákvæðinu. Að mínu viti má liggja
ljóst fyrir að ákvæði laga nr. 24/
1986 um olíuviðmiðið skerða þessi
stjórnarskrárvörðu réttindi því
þarna er búið að taka rétt manna
til að semja um þetta af þeim. Út-
gerðirnar skýla sér svo bak við
þetta úrelta lagaákvæði og kvarta
yfir því hvað þetta muni kosta þær
mikið. Þetta eru ekki þeirra pen-
ingar. Þetta eru fjármunir sem
samkvæmt öllum sanngirnissjón-
armiðum ættu að fara til skipta
milli sjómanna og útgerða, pen-
ingar sem verða til úr sameig-
inlegri auðlind þessarar þjóðar,“
bætir Heiðveig við.
Hún segir ekkert vit í því að 30%
aflaverðmætis fari óskipt til út-
gerðar eftir hverja veiðiferð því
aflaverðmæti geti verið 100 millj-
ónir króna einn túrinn og 300 millj-
ónir þann næsta. „Útgerðin fær því
þeim mun meira ef aflaverðmætið
hækkar, á meðan olíukostnaðurinn
er sá sami. Þetta er hreinlega út úr
kortinu,“ segir hún.
Dagpeningar eiga að
vera sjálfsagðir
Um kröfu sjómanna fyrir bætur
vegna afnáms sjómannaafsláttarins
segir Heiðveig hana skiljanlega.
Sjómenn á öllum öðrum löndum á
Norðurlöndunum fái sjómanna-
afslátt og allar aðrar stéttir sem
vinna fjarri heimilinu njóti þessara
sjálfsögðu réttinda.
„Þarna á ríkið að sjá sóma sinn í
því að leiðrétta þá kjaraskerðingu
sem fólst í afnámi sjómannaafslátt-
„Ábyrgðin er hjá stjórnvöldum“
 Viðskiptalögfræðingur og sjómaður segir pott víða brotinn í baráttu sjómanna fyrir kjaraleiðréttingu  Kjara-
mál þeirra hafi verið í ólestri um langa hríð og það sé stjórnvalda að grípa inn í og leiðrétta það sem leiðrétta þarf
Heiðveig María
Einarsdóttir
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 9. FEBRÚAR 2017